Η νομική είναι μια περίεργη επιστήμη (αν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως τέτοια) η οποία αποσκοπεί στην ερμηνεία και την εφαρμογή των νόμων, των "κανόνων δικαίου". Οι νόμοι και εν γένει το "δίκαιο" ορίζονται και επιβάλλονται σε μία κοινωνία από το υπερκείμενο κράτος της, δηλαδή από μια εξουσία που κατόπιν ενός "κοινωνικού συμβολαίου" μονοπωλεί το "νόμιμο" δικαίωμα ασκήσεως βίας. Η ελεύθερη άσκηση βίας μεταξύ των μελών της κοινωνίας θα οδηγούσε σε αναρχία, χάος και "αδικίες", καθώς θα κέρδιζαν οι ισχυρότεροι (όπως στην άγρια φύση) και οι πιο ανέντιμοι. Απεναντίας, η βία του κράτους, εφόσον η εξουσία αυτού έχει παγιωθεί υπό την συναίνεση των πολιτών, εφαρμόζεται αντικειμενικά έναντι οποιουδήποτε μέλους της κοινωνίας, βάσει των σταθερών και καθολικώς αποδεκτών κριτηρίων που ονομάζονται νόμοι. Η παράβαση των νόμων εκ μέρους ενός πολίτη επισείει μια προκαθορισμένη κρατική τιμωρία (μέσω βίας που συνήθως μεταφράζεται σε στέρηση δικαιωμάτων του), προκειμένου να επαναφερθεί στα νομικώς προκαθορισμένα όριά του. Επομένως, η εφαρμογή του νομικού δικαίου προϋποθέτει ένα κράτος, έναν ανώτατο φορέα κοινωνικώς αποδεκτής βίας, περιφρουρούσης την τάξη και την δικαιοσύνη στην κοινωνία.
Η επιτυχία ενός νομικού δικαίου εξαρτάται από την αποδοχή του από τα μέλη της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Εάν διαφέρει ριζικά από τα ήθη και τα έθη της πλειοψηφία της, τότε θα περιπέσει σε αχρηστία μη εφαρμοζόμενο ή θα τροποποιηθεί κάποτε από το κράτος, ώστε να μην απολέσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας ή θα καταπέσει μαζί με το ίδιο το κράτος. Κατά συνέπεια, είναι επιτυχημένο εφόσον εκφράζει τις ηθικές αξίες της αντίστοιχης κοινωνίας. Όμως οι ηθικές αξίες συνιστούν μία πολιτισμικής εκπορεύσεως μεταβλητή. Διαφοροποιούνται από τόπο σε τόπο κι από εποχή σε εποχή, όπως διαφοροποιούνται οι διάφοροι πολιτισμοί.
"The pandemic gives us this chance: it represents a rare but narrow window of opportunity to reflect, reimagine and reset our world"[1], Klaus Schwab
Γράφει ο Γιάννης Σαρρής
Τις τελευταίες εβδομάδες έχει προκαλέσει αίσθηση η διαδικτυακή διασπορά μίας πόζας του Κ.Μητσοτάκη εν μέσω τηλεδιασκέψεως, με ένα περίεργο βιβλίο τοποθετημένο σε περίοπτο σημείο του γραφείου του. Το βιβλίο που μελετούσε ο ελλαδίτης πρωθυπουργός έχει τίτλο "Covid-19: The Great Reset" ("η μεγάλη επανεκκίνηση/αναδιάταξη") και εκδόθηκε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (World Economic Forum, WEF) στα πλαίσια του ετησίου συνεδρίου του στο Νταβός της Ελβετίας, τον Ιούλιο του 2020. Δεν πρόκειται για μια απλή περίσταση. Στο συνέδριο αυτό συμμετέχει η οικονομική και πολιτική ελίτ του πλανήτη, από κοινού με την στρατευμένη "ιντελλιγέντσια" και τα δημόσια πρόσωπα, που έχουν αναλάβει εργολαβικά -και μετά θρησκολήπτου ζήλου- την προώθηση της Παγκοσμιοποιήσεως και του συνοδού της μεταμοντέρνου ιδεολογικού χυλού (αποδόμηση ταυτοτήτων, διαφορετικότητα, προαγωγή "ευαλώτων" ομάδων, οικολογία κ.τ.λ.). Στην εποχή μας υφίστανται διάφορες συναφείς μαζώξεις ελιτίστικου χαρακτήρα, άλλες φανερές (επιτροπές Ο.Η.Ε., Ευρωπαϊκή "Κομισσιόν", WEF) και άλλες πλειότερο καταχθόνιες (Λέσχη Bilderberg, Τριμερής Επιτροπή κ.τ.λ.). Το προαναφερθέν βιβλίο, λοιπόν, το έχουν συγγράψει οι αρχιλομπίστες Klaus Schwab και Thierry Malleret. Ο Schwab είναι ο άνθρωπος που ίδρυσε το WEF το 1987, με διακηρυγμένο σκοπό να "βελτιώσει τον κόσμο". Κάπως έτσι εξηγείται η στάση του "καλού παιδιού" της Ευρώπης Μητσοτάκη, ο οποίος σαν το "σπασικλάκι" σπεύδει να υιοθετήσει αψήφιστα και εμφατικά κάθε νεολογισμό αρεστό στις ελίτ των Βρυξελλών, του ΟΗΕ κ.τ.λ. Εισέτι παραμένει αλήστου μνήμης η διακήρυξη της άνωθεν εμπνευσθείσης προθέσεώς του να "αντιμετωπίσει δραστικά" τον "λαϊκισμό" και τον "νατιβισμό" (=ιθαγενισμό) των Ελλήνων[2].
 |
| Η εν λόγω πόζα του Μητσοτάκη |
 |
| Ο Klaus Schwab και το εξώφυλλο του "έργου" του. |
Γράφει ο Αθανάσιος Κουκόπουλος, Τμήμ. Ιστορίας-Αρχαιολογίας Α.Π.Θ.
Του Ιωάννη Σαρρή*
Δ. Το παρασκήνιο μετά την ιταλική επίθεση
Στις 27 Οκτωβρίου 1940, όπως ανέμενε, ο Μεταξάς αντελήφθη την διενέργεια προπολεμικής προβοκάτσιας στα ελληνοαλβανικά σύνορα και μαζί με το επιτελείο του προέβη στις κατάλληλες κινήσεις[66]. Στις 3:00 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, την οικία του Μεταξά επισκέπτεται ο πρέσβυς Γκράτσι. Δια τελεσιγράφου ζητά την ελεύθερη διέλευση ιταλικών στρατευμάτων στην ελληνική επικράτεια, τα οποία θα κατελάμβαναν στρατηγικά σημεία[67]. Ο Μεταξάς του απαντά κοφτά στην γαλλική γλώσσα ότι αυτό σημαίνει πόλεμο[68]. Στις ακόλουθες εβδομάδες, εκτυλίχθηκε το θαύμα, ο θρίαμβος, η δόξα. Οι Έλληνες όχι μόνον απέκρουσαν την εξ Αλβανίας ιταλική εισβολή, αλλά πέρασαν στην αντεπίθεση απελευθερούντες την Βόρειο Ήπειρο.
Του Ιωάννη Σαρρή*
Γ. Η εξωτερική πολιτική του καθεστώτος Μεταξά
 |
| Στο κέντρο διακρίνονται ο Ιωάννης Μεταξάς και ο Ιταλός πρέσβυς Γκράτσι. |
Στην Ελλάδα, κατόπιν μίας εκτεταμένης περιόδου τρομακτικής πολιτικής αστάθειας και αλλεπαλλήλων κινήσεων και πραξικοπημάτων, στις 4 Αυγούστου 1936 ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄, σε συνέργεια με τον μεγαλοφυή πρώην στρατιωτικό και νυν πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά (που αναρριχήθηκε σε αυτήν την θέση δια των ψήφων της Βουλής)[33] ανέστειλε με διάταγμα την λειτουργία της Βουλής και ορισμένα άρθρα του συντάγματος. Έτσι παγιώθηκε μία de facto δικτατορία με πρόεδρο της κυβερνήσεως τον μετέπειτα αρχιτέκτονα του έπους του ’40, Ιωάννη Μεταξά. Το προκείμενο λαοφιλές[34] καθεστώς παρουσίασε αρκετά φασιστικά μορφολογικά γνωρίσματα, αλλά για ιδεολογικούς, πολιτικούς και οικονομικο-κοινωνικούς λόγους δεν δύναται να ταυτιστεί με καμία αυταρχική διακυβέρνηση της τότε Ευρώπης[35]. Στην συμβατική ιστοριογραφία της εποχής μας επικρατεί η γενική πεποίθηση ότι ο ιδιαιτέρως αγγλόφιλος[36] Γεώργιος Β΄ και το βαθύ κράτος συνέχισαν να προσανατολίζουν γεωπολιτικά την χώρα, ενώ στον Μεταξά εναπετέθη η άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Ο Μεταξάς, παρότι δεν συμμεριζόταν την προκατάληψη του βασιλέως[32] και στον Εθνικό Διχασμό είχε ταχθεί κατά της επεμβάσεως της Entente, ήδη από το 1922 είχε εκφράσει την λογική άποψη ότι το συμφέρον της Ελλάδος ενέκειτο στην σύμπλευση με τους (νικητές) Αγγλο-Γάλλους[37]. Επιπλέον, κατά το 1938 ενίσχυσε σημαντικά την θέση του έναντι του βασιλέως και η πολιτική του θα πρέπει να θεωρείται συνειδητή[38].
Όπως μαρτυρούν και τα αποκόμματα του προσωπικού του ημερολογίου, ο εθνικός κυβερνήτης Ιωάννης Μεταξάς έτρεφε -για διαφορετικούς λόγους- σεβασμό τόσο για τους πειθαρχημένους Γερμανούς όσο και για τους θαλασσοκράτορες Άγγλους, αλλά τασσόταν πρωτίστως υπέρ του ελληνικού συμφέροντος. Σε σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών στις 3/3/1934 (σχετικά με το περιεχόμενο του Βαλκανικού Συμφώνου), ο Μεταξάς ανέλυσε την (βενιζελίζουσα) γεωστρατηγική σκέψη του:
Του Ιωάννη Σαρρή*
Μπορείτε να διαβάσετε εδώ το Μέρος Α΄: Οι ιταλικές βλέψεις
Β. Ο Άξονας Γερμανίας-Ιταλίας
Τον Οκτώβριο του 1935 οι Ιταλοί, εφορμώμενοι εκ των αποικιακών προγεφυρωμάτων τους σε Ερυθραία και Σομαλία, εισέβαλαν στην Αιθιοπία, την οποία υπέταξαν τον Φεβρουάριο του 1937[15]. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι ότι σημαντικό μέρος του εξοπλισμού των Αιθιόπων προήλθε από την Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ[16]. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Χίτλερ, ως γνήσιος μακιαβελικός πολιτικός, ενδεχομένως να θέλησε να συνετίσει (ή να δείξει στο εσωτερικό του ακροατήριο ότι συνετίζει) τον Μουσσολίνι, ώστε να μην εγείρει αντιρρήσεις στην επιχειρούμενη προσάρτηση της Αυστρίας. Βέβαια αυτή πρέπει να θεωρείται τακτική και όχι στρατηγική κίνηση, δεδομένου ότι έως τότε η Ιταλία αμφιταλαντευόταν διπλωματικώς μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων[17]. Όπως είχε προ πολλού εξηγήσει και η περίφημος ρήση του λόρδου Πάλμερστον, στην πολιτική δεν υφίστανται αιώνιοι φίλοι ή εχθροί, παρά μόνον αιώνια συμφέροντα. Άλλως τε, ο Α.Χίτλερ στο διάσημο βιβλίο του «Mein Kampf» (1925) είχε διευκρινίσει ότι προτίθεται να αφήσει το γερμανόφωνο Νότιο Τυρόλο στην κυριότητα του Μουσσολίνι, προκειμένου να στραφεί μαζί με την Ιταλία (που ονειρευόταν παντοδυναμία στην Μεσόγειο) κατά της Γαλλίας. Η Αλσατία και οι εύφορες πεδιάδες της μισητής του Γαλλίας (και περισσότερο της ανατολικής Ευρώπης) θα απέβαιναν χρησιμότερες για την ανάπτυξη της γερμανικής φυλής σε σύγκριση με λίγα χιονισμένα χωριά των Άλπεων[18]. Η ιδεολογική εγγύτητα μεταξύ του ιταλικού φασισμού και του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού θα αποτελούσε απλώς επιστέγασμα της επικειμένης συμμαχίας. Πράγματι, οι εξωτερικές πολιτικές των δύο χωρών ευθυγραμμίστηκαν μετά το 1936, όταν από κοινού εξόπλισαν τις εθνικιστικές δυνάμεις του Φρανθίσκο Φράνκο στον ισπανικό εμφύλιο[19].
Του Ιωάννη Σαρρή*
Οι διπλωματικές διεργασίες που οδήγησαν στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο του 1940 και την τριπλή κατοχή της Ελλάδος αποτελούν ένα σκοτεινό κεφάλαιο της σύγχρονης ιστορίας, η σκιά του οποίου έχει κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί από κύκλους ορισμένου ιδεοληπτικού προσανατολισμού για την προώθηση ανακριβών απόψεων. Η μανιχαϊκή νοοτροπία που επιμένει να βλέπει παγιωμένα στρατόπεδα καλών και κακών συνάδει μόνο με πρακτικές γηπεδικού οπαδισμού ή φθηνής προπαγάνδας. Εν προκειμένω, αναφέρομαι τόσο στο αφελές μεταπολεμικό αφήγημα του αστικού καθεστώτος της Ελλάδος που «αγιοποίησε» τους Αγγλοσάξονες, όσο και στην προσπάθεια αναθεωρητών να κατηγορήσουν την υποτιθέμενη αγγλόφιλη πολιτική του Ιωάννου Μεταξά, υποβαθμιζόντων την επιθετικότητα του Άξονος. Ας μην λησμονούμε πως η αντικειμενική εξιστόρηση του νωπού παρελθόντος φαντάζει δυσχερής, εφόσον δεν έχουν ακόμη καταλαγιάσει οι συνθήκες και οι παράγοντες που το διεμόρφωσαν. Στην πραγματικότητα, η μοναδική ενδεδειγμένη οδός για την ανάγνωση της νεωτερικής ιστορίας, όπου τα συμφέροντα πλάθουν ιδεοληψίες και όχι το αντίστροφο, είναι η «Realpolitik». Οι απαντήσεις στα ερωτήματα τίς και πώς ωφελείται, σε επιτακτικό συνδυασμό με ιστορικά τεκμήρια και εξακριβωμένες πηγές, δύνανται να μας οδηγήσουν στην αλήθεια. Η παρούσα μελέτη, άνευ οιασδήποτε μεροληπτικής προθέσεως, αποπειράται να συνοψίσει και να ερμηνεύσει τα σημαντικότερα διπλωματικά γεγονότα που συσχετίστηκαν με το έπος του ‘40.
Έως τον 20ο αιώνα, οι εμπορικές συναλλαγές επετελούντο δια ανταλλαγής προϊόντων ή υπηρεσιών με αντικειμενικής και καθολικά αποδεκτής αξίας νομίσματα. Η αγοραστική αξία εκείνων των μικρών μεταλλικών δίσκων εξηρτάτο από την εσωτερική αξία του μετάλλου τους (χρυσού ή αργύρου), η οποία καθοριζόταν από την σπανιότητα, την ανθεκτικότητα αλλά και την ομορφιά του. Ωστόσο, το νόμισμα δεν εθεωρείτο εξαρχής ως ένα κομμάτι γυαλιστερού μετάλλου. Ήταν μία εκλεπτυσμένου γούστου μικροτεχνία, στην οποία απεικονίζοντο συμβολικές παραστάσεις. Αυτές οι παραστάσεις, όπως συνέβαινε και σε άλλα είδη δημόσιας τέχνης (π.χ. αρχιτεκτονική), μπορεί να εξυπηρετούσαν την προπαγάνδα του εκάστοτε καθεστώτος (π.χ. κεφαλές ηγεμόνων), λατρευτικές συνήθειες (π.χ. θρησκευτικά σύμβολα), την ανάμνηση ιστορικών, λαογραφικών ή μυθικών στοιχείων και, σε κάθε περίπτωση, την αισθητική ευαρέσκεια του χρήστη τους. Στην αρχαία Ελλάδα, φερ' ειπείν, τις μήτρες των νομισμάτων πολλές φορές τις σχεδίαζαν καταξιωμένοι γλύπτες.
 |
| Αργυρό τετράδραχμο από την Πάνορμο της Σικελίας (405-380 π.Χ.). Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται η νύμφη Αρέθουσα πλαισιωμένη από δελφίνια και, στον οπισθότυπο, γυναίκα αρματοδρόμος που στεφανώνεται υπό της Νίκης. |
Προδημοσίευση από το βιβλίο "ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ: Ιστορία, Ταυτότητα, Πολιτισμός" του Ιωάννη Σαρρή, από το κεφάλαιο "Ο αιώνας της Εικονομαχίας", ενότητα V ("Η πάταξη των γνωστικιστών").
Γράφει ο Γιάννης Σαρρής
 |
| Ο καθηγητής Δημήτριος Βεζανής |
Ο Δημήτριος Βεζανής (1904-1968), ως διαπρεπής πολιτικός επιστήμων, στάθηκε αληθινός φάρος της ελληνικής διανοήσεως αλλά και κορυφαίος θεωρητικός αυτού που αποκαλούμε Ελληνικό Εθνικισμό. Διετέλεσε διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, καθηγητής Γενικής Πολιτειολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Συνταγματικού Δικαίου στην Πάντειο, νομάρχης Άρτας (1930-1) και διευθυντής του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (1936-48).
Η Πολιτεία του Πλάτωνος και ειδικότερα η περιεχόμενή της ηθική φιλοσοφία που αποδίδεται στον Σωκράτη (τον δάσκαλο του Πλάτωνος) αποτελούν μνημειώδη θεμέλια στο αέναο οικοδόμημα του ελληνοτρόπου δυτικού πνεύματος. Οι πλατωνικοί διάλογοι του Σωκράτους με μαθητές του στο Α΄ Βιβλίο της Πολιτείας πραγματεύονται την έννοια της Δικαιοσύνης.
Μεταξύ των διαφόρων απόψεων που διατυπώνονται, ο σοφιστής Θρασύμαχος ισχυρίζεται ότι "Δίκαιο" σημαίνει το συμφέρον του ισχυρού που επιβάλλεται στους ασθενεστέρους. Επισημαίνει ότι στον κοινωνικό βίο όποιος μεταχειρίζεται ανέντιμα μέσα (ψεύδη, κλοπές κ.τ.λ.) αποκτά προβάδισμα έναντι των εντίμων και βγαίνει ατομικά κερδισμένος. Δια της ανηθικιστικής και ωμής συμφεροντολογίας που ξεδιπλώνει ο Θρασύμαχος, αποκαλύπτεται η ιδεολογία των μεγίστων εχθρών του Σωκράτους, των "σοφιστών". Οι σοφιστές συνιστούσαν ένα είδος ρήτορος-δικηγόρου-πολιτικού. Ισχυρίζονταν πως δύνανται να σου διδάξουν τα πάντα έναντι χρημάτων κι ότι δεν υφίσταται αντικειμενική αλήθεια (άρα οι ίδιοι θεωρούσαν θεμιτή την παραπλάνηση του κόσμου προς ίδιον όφελος).
Τις τελευταίες ημέρες δεν υπάρχει Έλληνας με ίχνος ιστορικής ευαισθησίας, που να μην πικράθηκε αντικρίζοντας την περίφημη Πύλη των Λεόντων μαυρισμένη και να μην οργίστηκε με την ανευθυνότητα της κυβερνήσεως (που δια της αρχαιολογικής υπηρεσίας και της υπουργού Λ.Μενδώνη ισχυρίζεται ακόμη πως η ζημία είναι μηδαμινή). Εν προκειμένω, αξίζει να επιδοθούμε σε μία σύντομη ιστορική αναδρομή αποτυπούσα την άρρητη σπουδαιότητα του συγκεκριμένου μνημείου.
Η ιστορία των «πολυχρύσων Μυκηνών» παρουσιάζει μυθικές καταβολές. Σύμφωνα με την διασεσωσμένη και στον Παυσανία (2.16) αρχαία παράδοση, ιδρυτές της πόλεως ήσαν ο ημίθεος Περσεύς και η πριγκίπισσα του Άργους Δανάη. Οι απόγονοι του Περσέως βασίλευσαν επί τρεις γενεές, με τελευταίον ηγεμόνα τον Ερυσθέα. Ακολούθως οι κάτοικοι των Μυκηνών εξέλεξαν ως βασιλιά τον Ατρέα, τον πατέρα των γνωστών μας εξ Ιλιάδος Αγαμέμνονος και Μενελάου. Η σύγχρονη αρχαιολογική σκαπάνη μαρτυρά την ανθρώπινη δραστηριότητα στον χώρο ήδη από την 7η χιλιετία π.Χ. Τα σημαντικότερα και πλέον αποκαλυπτικά ευρήματα ενέκειντο στους θολωτούς τάφους (που ανεσκάφησαν υπό του Ερρίκου Σλήμαν το 1876) και σε άλλες δομές που είτε πριν είτε μετά ανεδείχθησαν υπό Ελλήνων αρχαιολόγων (ανάκτορα, Πύλη Λεόντων κ.α.). Η μέγιστη ακμή της πόλεως εντοπίζεται στην ύστερη Περίοδο του Χαλκού και συγκεκριμένα μετά τον 15ο αιώνα π.Χ.
Χαῖρε δάσκαλε σοφέ, τῆς διανοίας λάτρη!
Σήμερα, τέσσαρα έτη μετά την έκδοση του βιβλίου, ενδεχομένως οι θέσεις μας να έχουν διαφοροποιηθεί σε 1-2 σημεία, αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία. Το ακόλουθο μακροσκελές κείμενο εγείρει πηγαίους προβληματισμούς για θέματα "ταμπού", συνθλίβοντας τα χοντροκομμένα καλούπια της τυποποιημένης σκέψεως που προπαγανδίζουν τα Μ.Μ.Ε. κι εν γένει το σύστημα. Είναι ένα κείμενο που αντιδρά στην σήψη των καιρών μας, είναι ένα κείμενο επαναστατικό και ως τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται. Επιπλέον ενδιαφέρον παρουσιάζει στο τέλος η πολιτειακή αντιπρόταση με βάση την αξιοκρατία του πνεύματος.
Από το βιβλίο "Η Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος και
ο άνωθεν παρεμβατισμός: μία αντισυμβατική προσέγγιση" του Ι.Σαρρή,
εκδόσεις Ρήσος, Αθήνα 2016, σελ. 257-273
Κατ’ εμέ, το κάθε πολιτικό σύστημα και πολίτευμα οφείλει να περιστρέφεται πέριξ δύο θεμελιωδών αξόνων, της έλλογης ελευθερίας και της ειλικρινείας. Θεωρώ σημαντικότερο τον δεύτερο, καθώς υπό την επίγνωση της αληθείας δύνασαι να φθάσεις στην αυθυπέρβαση, στην κατάκτηση της πνευματικής και ουσιαστικής ελευθερίας, αλλά το αντίστροφο δεν είναι πάντα εφικτό. «Γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ιω. 8,32) Επιπλέον, η χρήση του πρώτου όρου καθίσταται συχνά επικίνδυνη και παρανοούμενη, γεγονός που ανέκαθεν εξεμεταλλεύοντο διάφοροι επιτήδειοι. Ετούτοι, εις το όνομα της άλογης και άναρχης ελευθερίας, επέβαλλαν τις πιο απάνθρωπες τυραννίες. Δεν έχει νόημα να ψηφίζεις αυτοβούλως την εκάστοτε μαριονέτα, καθ’ όσον δεν σου επιτρέπεται η ελεύθερη σκέψη και έκφραση. Μήπως, λοιπόν, αρκετές μορφές του συγχρόνου δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού αποτελούν μία τέτοια παρεκτροπή;
Από το βιβλίο "Η Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος και ο άνωθεν παρεμβατισμός: μία αντισυμβατική προσέγγιση" του Ι.Σαρρή, εκδόσεις Ρήσος, Αθήνα 2016, σελ. 252-257
Η έννοια της Αληθείας
{....} Πιστεύω ότι η έννοια της απολύτου Αληθείας ενέχει ένα άπειρο εύρος γνώσεων και συσχετισμών, το οποίο για πολλούς λόγους δεν μπορεί να γίνει προσιτό στον άνθρωπο. Ως εκ τούτου, η άπειρη Αλήθεια παραμένει αδάμαστη, κατέχεται μοναχά από το θείο και δεν εγκλωβίζεται σε ανθρωπίνως κατασκευασθείσες θεωρίες. Έτσι, ένα αυτούσιο κοινωνικό, οικονομικό ή πολιτικό σύστημα δεν δύναται να διατηρήσει ες αεί την όποια ορθότητά του. Ένας άνθρωπος δύσκολα συλλαμβάνει με τις περιορισμένες λογικές του δυνατότητες μεγάλο μέρος της Αληθείας των πραγμάτων. Και αν ακόμη το πετύχει, οφείλει να τροποποιεί συνεχώς το ιδεολόγημά του, με τα όποια περιθώρια λάθους, διότι οι προαναφερθέντες συσχετισμοί συνεχώς μεταβάλλονται και εξελίσσονται. Επομένως, ένα παρωχημένο σύστημα με τόσο συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες, όπως π.χ. ο Μαρξισμός, δεν δύναται να εφαρμοσθεί αυτό καθεαυτό στην σύγχρονη κοινωνία, διότι δεν θα ανταποκριθεί επαρκώς στις νέες ανάγκες της. Εφόσον όμως συνέβαινε η μεσοπρόθεσμη τροποποίηση, το σύστημα ίσως να αποδεικνυόταν αποδοτικότερο, ίσως και όχι.
Γράφει ο Γιάννης Σαρρής
Τα τελευταία εικοσιτετράωρα ο ελληνικός λαός παρακολουθεί με τουλάχιστον ανήσυχη διάθεση τις κινήσεις των Τούρκων, οι οποίοι -με τον πολεμικό τους στόλο στραμμένο κατά μέτωπο στον δικό μας- πραγματοποιούν «σεισμικές» έρευνες (προς αναζήτηση υδρογονανθράκων) εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδος του Καστελλορίζου (έχοντας μάλιστα αποπειραθεί να αποκλείσουν ναυτικά και το ίδιο το νησί). Η ελληνική κυβέρνηση αρχικώς απήντησε με νερόβραστες φοβικές δηλώσεις που συνοψίζονται στην αόριστη επίκληση της «διεθνούς νομιμότητος» και μια άνανδρη «savoir vivre» μετριοπάθεια. Το χειρότερο απ’ όλα δεν είναι αυτό, αλλά πως κανείς μας -πόσω δε μάλλον οι Τούρκοι- δεν εξεπλάγη. Ήταν απελπιστικά αναμενόμενο και καλώς ή κακώς αποκλείει την οποιαδήποτε πιθανότητα πολεμικής συρράξεως. Η μασονοαναθρεμένη μεγαλοαστική τάξη του βαθέος κράτους θα προτιμούσε να δωρίσει το μισό Αιγαίο παρά να αναλάβει την οποιαδήποτε ιστορική ευθύνη για κάτι που δεν σχετίζεται με offshore ή «μπίζνες» της. Εξάλλου, το 1974 και τα Ίμια μας έχουν εκπαιδεύσει στην υποτακτική νοοτροπία του προτεκτοράτου.
 |
| Το "ερευνητικό" Oruc Reis που αλωνίζει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα |
 |
| έμβρυο 12 εβδομάδων σε υπερηχογράφημα |
Προσφάτως δημοσιεύσαμε στην Φιλαλήθεια μία ευσύνοπτη πραγματεία περί της ιστορικής κοσμοθεάσεως του Oswald Spengler. Για τον Spengler (1880-1936), έκαστος πολιτισμός (εμπνεόμενος υπό μίας μοναδικής κοσμοαντιλήψεως) ακολουθεί αυτόνομα τον δικό του ψυχισμό, αλλά η ζωή όλων των πολιτισμών ακολουθεί κοινές φάσεις, που προσιδιάζουν στα ηλικιακά στάδια ενός ζήσαντος οργανισμού. Βέβαια, δεν ήταν δική του η σύλληψη της ανθρωπίνης Ιστορίας ως (καθορισμένης ή τυχαίας) επαναλήψεως μιας αλληλουχίας συμβάντων. Σπέρματα της θεωρήσεως αυτής δυνάμεθα να εντοπίσωμε στον Θουκυδίδη (5ος αιών π.Χ.), κατά τον οποίον τα κίνητρα και τα πάθη της ανθρωπίνης φύσεως δεν αλλάζουν, επάγοντας την αέναη επανάληψη ιστορικών καταστάσεων, αργότερα στον Πολύβιο (2ος αιών π.Χ.) αναφορικά με την ανακύκλωση πολιτευμάτων καθώς και σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς (αιγυπτιακό, κινεζικό κ.α.). Ο Άραβας Ibn Khaldun (14ος αιών μ.Χ.) χρησιμοποίησε κυκλικά υποδείγματα στην ιστορική περιγραφή, ενώ ο Giambattista Vico (1668-1744) αποτελεί τον θεμελιωτή της κυκλικής θεωρίας στην Δύση.
Αναδημοσίευση. Μετάφραση του Ελευθερίου Αναστασιάδη (2012) από τον Θεόδοτο (εκ του Identità.com)
Η μαζική μετανάστευση είναι ένα φαινόμενο του οποίου τα αίτια εξακολουθούν να κρύβονται έξυπνα από το σύστημα, και η πολυπολιτισμική προπαγάνδα προσπαθεί ψευδώς να την παρουσιάσει ως αναπόφευκτη. Με αυτό το άρθρο σκοπεύουμε να αποδείξουμε μια για πάντα, ότι δεν είναι ένα αυθόρμητο φαινόμενο. Αυτό που θέλουν να εμφανίσουν ως ένα αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ιστορίας, είναι στην πραγματικότητα ένα σχέδιο μελετημένο γύρω από ένα τραπέζι και προετοιμασμένο εδώ και δεκαετίες, για να καταστρέψει εντελώς το πρόσωπο της Γηραιάς Ηπείρου.
Τις τελευταίες ημέρες οι τηλεοπτικές οθόνες μας
βομβαρδίζουν με δραματική παραστατικότητα τις θλιβερές εικόνες που λαμβάνουν
χώρα στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, όπου το αντάρτικο πόλεων έχει φθάσει
έως την πρόσοψη του Λευκού Οίκου.
Αφορμή για τις ταραχές στάθηκε ο θάνατος του ατύχου αφροαμερικανού George Floyd κατά την σύλληψή του στις 25/5/2020 στην Μιννεάπολη της Μιννεσότα. Ο Floyd κατέληξε μάλλον από την ασφυξία που του προκάλεσε πατώντας του τον λαιμό ο αστυνομικός Derek Chauvin, στην αδικαιολόγητα βίαιη προσπάθειά του να τον ακινητοποιήσει (η αρχική ιατροδικαστική έκθεση της αστυνομίας είχε κάνει λόγο και για επήρεια ναρκωτικών)[1]. Αυτό ήταν. Εντός ολίγων ωρών, η Antifa, οργανώσεις Black Lives Matter, κινήματα διεκδικήσεως δικαιωμάτων υπέρ μειονοτήτων και κάθε τι που καλύπτει η ιδεοληπτική ομπρέλα της Νέας Αριστεράς πλημμύρισαν με άγριες διαθέσεις τους δρόμους των πλείστων Πολιτειών. Από κοντά και τα mainstream ειδησεογραφικά μέσα για να τους σιγοντάρουν. Ο άδικος χαμός μιας ανθρώπινης ζωής χαλκεύθηκε στο επικοινωνιακό αμόνι της αριστερής προπαγάνδας, η οποία επιζητούσε απλώς ένα εργαλείο κοινωνικής αποδομήσεως, έναν πολιορκητικό κριό κατά του εθνιστή προέδρου D.Trump. Εάν δεν έβρισκε αυτό, θα κατασκεύαζε ένα άλλο.
Γράφει ο Γιάννης Σαρρής (π.φ. Ιατρικής Α.Π.Θ.)
Στην εποχή μας, δυστυχώς, έχει επικρατήσει η αξιοκατάκριτη άποψη ότι η σημαίνουσα ελληνική ιστορία εμφανίσθηκε εξαίφνης στην Αθήνα του Περικλέους και αμέσως έκανε ένα άλμα δύο και πλέον χιλιετιών, για να επανέλθει πτωχότερη στην Αθήνα του Ε.Τσίλλερ. Βέβαια, η άγνοιά μας για τα ενδιάμεσα γεγονότα και πρόσωπα δεν μειώνει την αξία τους. Ετούτη υπήρξε κοσμοϊστορική και επί τουρκοκρατίας, στα πέτρινα χρόνια του Ελληνισμού, του οποίου η απόδημος υπόσταση μεγαλουργούσε, χωρίς να έχει ακόμη καπελωθεί από την μικροπρέπεια του κράτους των Αθηνών. Τότε ακριβώς είχε επινοηθεί από δύο Έλληνες ιατρούς[1] η επιστημονική μέθοδος των εμβολιασμών, χάρη στην οποία έχουν σωθεί αμέτρητα εκατομμύρια ανθρώπων έκτοτε.
(Τελευταία αναθεώρηση: 19/06/2022)
Η επιστήμη, η τέχνη, η παράδοση ακόμη και η θρησκεία ενός
πολιτισμού συνιστούν μεθοδολογικά διαφορικές εκδηλώσεις του τρόπου δια του
οποίου οι φορείς του αντιλαμβάνονται τον κόσμο. (Ας σημειωθεί, εν τω μεταξύ,
ότι η Ορθοδοξία δεν θεωρείται θρησκεία από τους ακολούθους της.) Προτού
αντιπαραβάλει κάποιος την «ενιαία και καθολικά αποδεκτή» αλήθεια των θετικών
επιστημών, οφείλω να τονίσω πως κάθε κουλτούρα ανά την ιστορία δίνει έμφαση σε
έναν ιδιαίτερο τύπο μαθηματικών, συμβατό με την πρωτογενή ψυχική κλίση της. Ο
Oswald Spengler στην «Παρακμή της Δύσεως» έχει υπεραναλύσει τέτοιους
συσχετισμούς [1]. Η ευκλείδειος γεωμετρία των αρχαίων Ελλήνων
βασιζόταν στην σωματική αντίληψη του μέτρου και της αρμονίας, η άλγεβρα των
Αράβων στον συμβολισμό, τα δυτικά μαθηματικά (συναρτήσεις, απειροστικός
λογισμός) στην λαχτάρα για υπέρβαση των ορίων της στιγμιαίας οράσεως. Από την
εποχή του ιερού Αυγουστίνου έως το «cogito ergo sum» του Καρτεσίου και τον
Καντ, στην δυτική Ευρώπη κλιμακωνόταν η προσπάθεια για παράκαμψη των
υποκειμενικών αισθήσεων και ερμήνευση των πάντων μέσω της «καθαρής λογικής».
Απότοκα αυτής υπήρξαν ο Διαφωτισμός και ο ορθολογισμός της Νεωτερικότητος, το
πνεύμα της οποίας επικράτησε στον δυτικό πολιτισμό από τον 17ο έως τον 20ο
αιώνα. Στα πλαίσια αυτής, οι περισσότερες εκφάνσεις της ζωής (από την
οικονομολογία έως την ψυχολογία) εκφράζονται με όρους νευτώνειας φυσικής:
δυνάμεις, επιταχύνσεις, ροπές, έργα, μεταβολές και διατήρηση ενέργειας.
Μολαταύτα, στις μέρες μας, ο ορθολογικός νεωτερικός πολιτισμός κλυδωνίζεται
μεταλλασσόμενος ενώπιον του χαοτικού σχετικισμού της Μετανεωρικότητος.
Κατά τον 20ο αιώνα τα άλματα της κβαντικής φυσικής απέδειξαν
ότι οι νευτώνειοι νόμοι, ως προϊόντα της ανθρώπινης λογικής, δεν έχουν καθολική
ισχύ αφού δεν διέπουν όλα τα φυσικά φαινόμενα του σύμπαντος. Ένα παράδειγμα
απετέλεσε η αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg. Ένα άλλο παράδειγμα η
διερεύνηση της φύσεως του φωτός. Ήδη από τον 19ο αιώνα, ο J.C. Maxwell είχε
αποδείξει ότι το φως αποτελεί εγκάρσιο ηλεκτρομαγνητικό κύμα (απλή μετάδοση
μίας κινήσεως στον χώρο). Μεγάλη σύγχυση ενέσκηψε στην επιστημονική κοινότητα
όταν αργότερα oι M. Planck και A. Einstein περιέγραψαν το φως ως ύλη (άθροιση
σωματιδιακών κβάντων-«φωτονίων»). Αμφότερες οι προσεγγίσεις έμοιαζαν σωστές και
επαληθεύονταν πειραματικά. Εξ άλλου, τα μαθηματικά δεν ψεύδονται. Η λύση στο παράδοξο
δόθηκε από τον Γάλλο Louis De Broglie (νόμπελ 1929) [2], ο οποίος
συνέζευξε τις δύο θεωρίες, με την οριστική επιβεβαίωση να έρχεται από την
εξίσωση του E. Schrödinger: Το φωτόνιο -και γενικά κάθε κινούμενο
μικροσωματίδιο του κόσμου μας- είναι ένα, αλλά παρουσιάζει δύο φύσεις.
Εκδηλώνεται είτε ως κύμα είτε ως ύλη, ανάλογα με τις πειραματικές συνθήκες.
Τέτοια διατύπωση συνθλίβει την στενή λογική μας. Ωστόσο, δεν μας θυμίζει και το
Χριστολογικό δόγμα όπως είχε εκφρασθεί στις πρώτες χριστιανικές Οικουμενικές
Συνόδους; Σύμφωνα με το Χριστολογικό θεολογικό δόγμα (από τα πρώτα και
σπουδαιότερα του Xριαστιανισμού), ο Ιησούς Χριστός είναι το Πρόσωπο που
συνδυάζει συγχρόνως τέλεια θεϊκή και τέλεια ανθρώπινη φύση ενωμένες «ασυγχύτως,
ατρέπτως, αδιαιρέτως και αχωρίστως» [3].
Προς αποδόμηση της πεποιθήσεως περί υποχρεωτικής συγκρούσεως
μεταξύ επιστήμης και πίστεως, τώρα θα θίξουμε ένα άλλο ζήτημα, κάπως
γνωστότερο. Τον 4ο αιώνα μ.Χ., στο Ἁπολογητικὸν περὶ τῆς Ἑξαημέρου, ο Άγιος
Γρηγόριος Νύσσης εξηγεί ότι ο Θεός δημιούργησε το Σύμπαν σε μια στιγμή
εμφυσώντας σε αυτό νόμους, ώστε να συνεχίσει να πορεύεται μόνο του [4].
Καθώς η φύση «ανεβαίνει τα σκαλοπάτια της», το κάθε τι εμφανίζεται στην ώρα
του. Αυτή η προσέγγιση συμφωνεί με το κοσμολογικό μοντέλο του «Bing Bang», το
οποίο ενεπνεύσθη ο πιστός Ορθόδοξος μαθηματικός Alexander Friedmann και
τελειοποίησε ο ρωμαιοκαθολικός ιερέας Eduard Lemaitre. Το σύμπαν δημιουργήθηκε
εκ του μηδενός ή -με θεολογικούς όρους- εκ του «μὴ ὄντος». Θα μπορούσαμε να
ισχυρισθούμε ότι αυτή η προσέγγιση συνάδει και με την Εξέλιξη των Ειδών: «Οὐκοῦν
εἰκότως, καθάπερ διὰ βαθμῶν ἡ φύσις, τῶν τῆς ζωῆς λέγω ἰδιωμάτων, ἀπὸ τῶν
μικροτέρων ἐπί τὸ τὲλειον ποιεῖται τὴν ἄνοδον» (Περὶ τῆς Ἑξαημέρου
Κεφ. Η΄) [5]. Άλλως τε, στην Γένεσι συναντούμε για τον άνθρωπο το
ρήμα bara (δημιουργώ εκ του μηδενός) και το ρήμα asah (δημιουργώ από προϋπάρχον
υλικό, μεταπλάθω) [6]. Η ύπαρξη μίας «μιτοχονδριακής Εύας» (πιο
πρόσφατης κοινής προγόνου όλων των ανθρώπων πολύ πριν αυτοί εξελιχθούν
φυλετικά) και ενός «Υ-χρωμοσωμικού Αδάμ» (κοινού προγόνου όλων των ανδρών) έχει
προταθεί από την σύγχρονη γενετική [7], ύστερα από συγκριτική
ανάλυση ανθρωπίνων γονιδιωμάτων. Όλα αυτά συνηγορούν υπέρ μίας (ελεγχόμενης;)
«Εξελίξεως» (και σε επιστημονικό επίπεδο, έχει διατυπωθεί η άποψη πως οι
πιθανότητες για εντελώς τυχαίες φυσικές επιλογές είναι κυρίως σε βιοχημικό
επίπεδο απειροελάχιστες). Βέβαια, στους αλληγορικούς συμβολισμούς των ιερών
κειμένων δεν θα απαντηθούν επιστημονικές αναλύσεις. Από την άλλη πλευρά η
βιολογία και εν γένει η επιστήμη, παρά την δεδομένη πρόοδό τους, αδυνατούν να
εξηγήσουν την σκοπιμότητα πολλών φυσικών διεργασιών (λ.χ. Γιατί η πνευματική
εξέλιξη του ανθρώπου είναι τόσο διαφορετική από του χιμπατζή; Aπό πού πηγάζει η
ενθαλπία στο σύμπαν και τα βιοσυστήματά του, η οποία αποσοβεί την αυθόρμητη
εντροπία;) [8]. Η μεν επιστήμη ανακαλύπτει το πώς και το πότε·
η δε πίστη προσδοκά στην αποκάλυψη του ποιος και του γιατί. Σκοπός της πίστεως
είναι η αναβάθμισή της σε βιωματική γνώση και σε γνώση του αληθινού Θεού, μέσω
των ενεργειών Του, όπως είναι και η δημιουργία του κόσμου. Γι’ αυτό και ο Δαυίδ
στον 103ο Ψαλμό αναφωνεί: «ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε·
πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας».
Πολλές ορθόδοξες έννοιες χαρακτηριζόμενες σαν παράδοξες
μέχρι πρότινος δεν δύνανται να καταρριφθούν πλέον. Ας μιλήσουμε για τον χρόνο.
Τον 6ο αιώνα ο βυζαντινός λόγιος Ιωάννης Φιλόπονος θεώρησε τον χρόνο
ως μέτρηση κινήσεως, η οποία καθορίζεται βάσει σημείων αναφοράς που δηλώνουν το
παρόν και ονομάζονται «νυν» [9]. Τα «νυν» διαφοροποιούν το παρόν από
το παρελθόν. Χάρη στις πρόσφατες θεωρίες της σχετικότητος, σήμερα γνωρίζουμε
την σχέση του χρόνου με την κίνηση, αλλά και το αναληθές της υποκειμενικής
αντιλήψεως περί γραμμικής κατευθύνσεώς του με σταθερή ταχύτητα. Στο «παρόν»
υπάρχουν τόσοι χρόνοι όσα τα όντα που κινούνται προς διαφορετική κατεύθυνση ή
με διαφορετική ταχύτητα. Εφόσον κάποιος κάνει ένα βήμα σε έναν μακρινό γαλαξία,
θα βρεθεί αιώνες πριν ή μετά από τον δικό μας «χρόνο». Σύμφωνα με την ορθόδοξη
θεολογία, ο Θεός είναι «άχρονος, πανταχού παρών και τα πάντα πληρών» [10].
Ανθρωπομορφικά και απλοϊκά σκεπτόμενοι, υποθέτουμε πως εάν ο Θεός βρισκόταν σε
μία άλλη διάσταση θα μπορούσε να βλέπει την ιστορία του κόσμου ακουμπισμένη σε
ένα «τραπέζι» ως άπειρα χωροχρονικά καρέ μίας «ταινίας» και να ανασυνδυάζει τα
στιγμιότυπα κατάλληλα, ώστε να προσφέρει στον κάθε άνθρωπο ευκαιρίες για την
σωτηρία του. Κάπως έτσι θα μπορούσαμε να καταλάβουμε διανοητικά την περιβόητη
«Θεία Πρόνοια». Τοιουτοτρόπως, ο άνθρωπος έχει ελευθερία και ο Θεός γνωρίζει το
μέλλον του χωρίς να το προδιαγράφει (βλ. προφητείες).
Παρά ταύτα, στις Νευροεπιστήμες παρουσιάζονται ορισμένες φωνές
που αμφισβητούν την ελεύθερη βούληση, υποστηρίζουσες ότι ο εγκέφαλος σχεδιάζει
τις κινήσεις μας προτού αυτές γίνουν συνειδητές και εκτελεσθούν. Κατά συνέπεια,
αναβιώνει μία αντιβουλησιαρχική και φαταλιστική μεταφυσική, βάσει της οποίας οι
αποφάσεις μας προκαθορίζονται μηχανικά και αυτοματοποιημένα από γεγονότα του
περιβάλλοντος και βιολογικές/ γονιδιακές προδιαθέσεις. Πράγματι, ένα πείραμα
του B. Libet από το 1985 [11] και ένα άλλο του Ινστιτούτου Max Planck
από το 2008 [12], που αφορούσαν το πάτημα κουμπιών, έδειξαν ότι τα
εγκεφαλικά κέντρα που ήταν υπεύθυνα για την συγκεκριμένη κίνηση που επρόκειτο
να ακολουθήσει ενεργοποιούνται ελάχιστα πριν οι συμμετέχοντες αναφέρουν ότι
«συνειδητοποίησαν» την απόφασή τους για την τελική κίνηση. Ωστόσο, οι
επιστήμονες αμφοτέρων των πειραμάτων δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο μίας
«ελευθέρας βουλήσεως» που δρα εγκριτικά ή ανασταλτικά μόλις πριν την εκδήλωση
(ή αναστολή) της ασυνείδητα σχεδιασμένης κινήσεως (που εδώ είναι το πάτημα ενός
κουμπιού, όχι κάτι που συμπλέκεται με συναισθήματα, βαθύτερες ενορμήσεις, ιδέες
ή ηθικές πεποιθήσεις). Ο Χριστιανισμός δεν αντιτίθεται σε μια τέτοια θεώρηση.
Στο κατά Ματθαίον 5:28, ο Χριστός λέγει ότι «πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι
αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ». Ένας πονηρός λογισμός
θεωρείται από μόνος του αμαρτία χωρίς απαραίτητα την εκτέλεση της πράξεως,
διότι είναι πρόπλασμα αυτής. Αυτό το νόημα έχει η νουθεσία για αποχή από
πειρασμούς και αισθητικά ερεθίσματα που, συν τω χρόνω, διαφθείρουν τα μη
συνειδητά μέρη του νου. Ο (εκούσιος ή ακούσιος) λογισμός απέχει ελάχιστα από
την πράξη και το όριο μεταξύ τους μπορεί να είναι μία μικρή ώθηση, ένας
πειρασμός. Βεβαίως είναι εφικτή και η αυτοσυγκράτηση. Στα πλαίσια αυτής της
θεολογίας, τα αμαρτήματα μπορούν να εκτυλίσσονται σε μία διαβάθμιση βαρύτητος,
«ἐν λόγῳ ἢ ἐν ἔργῳ, κατὰ νοῦν καὶ διάνοιαν, ἐν γνώσει ἢ ἐν ἀγνοία, ἑκουσίως ἢ
ἀκουσίως». Η επιστήμη απέχει ακόμη αρκετά από τα μέσα που θα της
εξασφαλίσουν την ασφαλή διερεύνηση των προαναφερθεισών εννοιών, εάν αυτή καταστεί
ποτέ δυνατή.
Ας έλθουμε τώρα στο ζήτημα των διαστάσεων, το οποίο εξίταρε
εδώ και πολύ καιρό την φαντασία της ανθρωπότητος. Με βάση μελέτη του φαινομένου
Hall που απέσπασε το νόμπελ φυσικής του 2016, δύο ομάδες επιστημόνων σε Ευρώπη
και Αμερική διεξήγαγαν κβαντομηχανικό πείραμα ενδεικνύον την ύπαρξη τετάρτης
χωρικής διαστάσεως [13]. Όπως ένα τρισδιάστατο αντικείμενο αφήνει
δισδιάστατη (επίπεδη) σκιά, έτσι από την δυνατότητα πειραματικής ανιχνεύσεως
τρισδιάστατης σκιάς υπετέθη η ύπαρξη τετραδιάστατης ύλης. Τον Ιανουάριο του
2018 τα νέα έκαναν τον γύρο του κόσμου. Προς τα κει οδηγούσε και η Θεωρία των
Υπερχορδών [14] (ειρήσθω εν παρόδω ότι το σύμπαν παρομοιάζεται με
ταλαντούμενη χορδή και στο «Περί ψυχής αποριών β’» του Πλωτίνου). Φαντασθείτε
για μια στιγμή ότι είστε ζωγραφιά δύο διαστάσεων επί χάρτου και ξαφνικά ένας
άνθρωπος τριών διαστάσεων αρχίζει να προσθέτει πινελιές στο περιβάλλον σας.
Εσείς θα είχατε δίπλα σας τους νέους χρωματισμούς, αλλά με κανέναν τρόπο δεν θα
βλέπατε το χέρι (μόνον το αποτέλεσμα της ενεργείας του). Λοιπόν, παραπλήσιες
έννοιες παρουσιάζονται και στην Ορθόδοξη θεολογία.
Από την ορθόδοξη δογματική, όπως διατυπώθηκε στην μακραίωνη
πατερική παράδοση και επικυρώθηκε στις έχουσες Οικουμενικό Κύρος Συνόδους της
Κωνσταντινουπόλεως (1341-1351) [15], απορρέει το δόγμα των Ενεργειών.
Ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός τον 8ο αιώνα μίλησε για έναν άκτιστο και
άτρεπτο Θεό -τον μόνο αδημιούργητο, ο οποίος δημιούργησε την συνεχώς
μεταβαλλόμενη/ ρευστή κτιστή φύση [16]. Ο απειροδιάστατος Θεός είναι
άκτιστος ουσία που διά των ακτίστων ενεργειών Του δημιούργησε την κτίση. Ο
άνθρωπος ως κτίσμα αισθάνεται μονάχα τα αποτελέσματα της ακτίστου ενεργείας Του
και θεώνεται (γίνεται άγιος), όταν μετέχει σε αυτήν κατά Χάριν, με την
συμμετοχή του στα Ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας. Ο (πανεπιστήμων) Μέγας Βασίλειος
πίσω από την Φύση διέβλεπε την σοφία των ενεργειών του Θεού (Εξαήμερος Α΄,
7-9). Κατά την Μεταμόρφωση του Σωτήρος στο όρος Θαβώρ, ο Κύριος
επαρουσιάσθη στους μαθητές Του πλαισιωμένος από «άκτιστο φως» [17].
Τότε οι μαθητές βίωσαν την άκτιστη ενέργειά Του, γεύθηκαν Παράδεισο.
Εν τούτοις, η ρωμαιοκαθολική εκκλησία απέρριψε αυτήν την
διδασκαλία [18], ταυτίζουσα την ουσία του Θεού με την ενέργειά Του
και θεωρούσα την χάρη του Θεού στον κόσμο κτιστή και συνεπώς κριτικά-αφαιρετικά
προσδιορίσιμη. Αυτή δεν ήταν η πρώτη «αίρεση» (παρέκκλιση από τα συνοδικώς
αναγνωρισμένα «Δόγματα της Πίστεως» και την ορθόδοξη παράδοση) των παπικών,
αφού νωρίτερα είχαν προσθέσει αυθαίρετα στο Σύμβολον της Πίστεως το filioque
(9ος-11ος αιών), ύστερα από πίεση των Γερμανών αυτοκρατόρων που ανταγωνίζονταν
το Βυζάντιο πολιτικά [19]. Αυτή η «καινοτομία» εγκαινίασε την τάση
των ρωμαιοκαθολικών για εκλογίκευση της θεολογίας και αποδοκιμασία της
προσευχής [20] ως εσωτερισμού και μυστικού-μεταρσιωτικού βιώματος. Τα
πάντα πλέον άρχισαν να είναι λογικώς διαχειρίσιμα και δεν έπρεπε να υφίσταται
διαφορά στην μεθοδολογία των επιστημών και της θεολογίας. Κάπως έτσι,
εκκολάφθηκε από ρασοφόρους διανοητές -σαν τον Θωμά Ακινάτη- το κίνημα του
Σχολαστικισμού, που θα μπορούσε να παραπέμψει στην Ιερά Εξέταση όποιον
αμφισβητούσε π.χ. το γεωκεντρικό σύστημα του Πτολεμαίου. Με την πρόοδο της
επιστήμης και την εναντίον του πολεμική, ο ρωμαιοκαθολικός Σχολαστικισμός ξεπεράσθηκε
κατά την εποχή του μπαρόκ, αλλά ο καρπός των ορθολογιστικών αναλύσεών του ίσως
να κληροδοτήθηκε στην (δυτική) νεωτερικότητα. Βέβαια, μέχρι τότε η παπική
επιβολή δεν είχε περιορισθεί στις επιστήμες· η υλική θέση που
διεκδικούσε μέσα στον κόσμο συγχρωτιζόταν και με άλλα πεδία ανθρωπίνης
δραστηριότητος, όπως η πολιτική (βλ. παποκαισαρισμό) [21]. Οι
συγκρούσεις ανάμεσα σε Βατικανό και μεσαιωνικούς ηγεμόνες (λ.χ. Φρειδερίκο Μπαρμπαρόσσα)
κατά πρώτον ή νεωτερικά έθνη-κράτη κατά δεύτερον αποσκοπούσαν στην διανομή της
εξουσίας, σε πρωτοκαθεδρία θεσμών. Μεταγενέστερα, ο υλιστικός προτεσταντισμός
και άλλες κοινωνικοανατρεπτικές κινήσεις και ομάδες εκμεταλλεύθηκαν βέλτιστα
τέτοιες δυσαρμονίες μεταξύ θρησκείας και πολιτικής, προκειμένου να προαγάγουν
την νεωτερικότητα.
Δηλαδή η πίστη δεν πρέπει να συγχέεται με την επιστήμη; Τότε
ποιο είναι το νόημα των πρώτων παραγράφων; Δεν αποδεικνύουν την ύπαρξη Θεού και
την ορθότητα της Ορθοδοξίας; -Όχι, δεν νομίζω, απλώς παρέχουν ενδείξεις.
Αποδεικνύουν όμως ότι μεταξύ επιστήμης και Ορθοδοξίας δύναται και οφείλει να
λαμβάνει χώρα γόνιμος (και για τις δύο πλευρές) διάλογος· συνυπάρχουν
αρμονικώς και παραλλήλως, καθόσον επιστρατεύουν διαφορετικές μεθοδολογίες για
διαφορετικούς σκοπούς. Όποιος υποστηρίζει το αντίθετο έχει εγκλωβισθεί σε
ιδεολογικές προκαταλήψεις (θετικιστικές ή θρησκόληπτες). Όπως έχει επισημάνει
και ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος, ο Θεός αποφεύγει τα πολλά «θαύματα», επειδή
επιθυμεί να Τον αναζητήσει ο άνθρωπος αυτοβούλως, ώστε να Τον αγαπήσει. Η
καθολική απόδειξή Του θα επέτασσε την λατρεία Του και θα σήμαινε τυραννία για
την μικρότητα του ανθρώπου, καταλύουσα την θεόσδοτη ελευθερία της βουλήσεως
εκείνου [22]. Επομένως, η επιστήμη μέσω λογικής διερευνήσεως
και πειράματος ανακαλύπτει νόμους, ενώ η πίστη μέσω ψυχικής ασκήσεως και
(δια)προσωπικού βιώματος δέχεται αποκάλυψη ακτίστου φωτός και «δογμάτων». Εξετάζουν
δηλαδή με διαφορετική προοπτική την πραγματικότητα. Η επιστημονική διερώτηση
περατώνεται στην παραγωγή τεχνολογιών που αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής, ενώ η
πίστη (ή εμ-πιστο-σύνη) τελειούται στην βιωμένη και αγαπητική σχέση (και δια
αυτής, στην βιωματική γνώση) μετά του προσώπου του Κυρίου. (*H (βιο)ηθική σαν
φαινομενική σύγκλιση των δύο αφορά την κοινωνική διαχείριση των επιστημονικών
επιτευγμάτων.)
Εξ άλλου, ο Χριστός το δήλωσε ξεκάθαρα: «ἀπόδοτε οὖν τά
τοῦ Καίσαρος τῷ Καίσαρι καί τά τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ» (Κατά Ματθαίον 22:21). Ο
Θεός Λόγος σαρκώθηκε μέσα στην κτίση Του για να λυτρώσει δια της σταυρικής
αυτοθυσίας Του την ψυχή του ανθρώπου από το προπατορικό της αμάρτημα,
διανοίγοντας γι’ αυτήν τις πύλες του Παραδείσου. Ο υλικός κόσμος είναι αυτός
που είναι. Καθ’ όλην την διάρκεια της ιστορίας του, η σοφία της Θείας Πρόνοιας
εναλλάσσεται με την φθαρτότητα του ανθρώπου (θανάτους, αδικίες) και το
«προπατορικό αμάρτημά» του, το οποίο συμβολίζει την φθαρτότητα και σχετίζεται
με την διαχρονική φαντασίωσή του να γίνει θεός με τις δικές του δυνάμεις (και
ως εκ τούτου, επάγει τις παιδαγωγικές παρεμβάσεις της Θείας
Πρόνοιας-Οικονομίας) [23]. Η ελεύθερη βούληση μπορεί να αναγάγει τον
άνθρωπο σε κατά Χάριν θεό ή να τον υποβιβάσει σε κατά πράξιν δαίμονα. Ο υλικός
κόσμος δεν είναι αγγελικός και ο Χριστός, σεβόμενος την ελευθερία μας, δεν τον
αναποδογύρισε. Τόνισε την διαφθοροποιό δύναμη του χρήματος [24] και
στάθηκε απέναντι στις αυθαιρεσίες της εξουσίας (Γραμματέων και Φαρισαίων), αλλά
δεν έθιξε την κοσμική εξουσία ως φαινόμενο και πραγματιστική αναγκαιότητα. Ο Κύριος
διδάσκει αγαθοεργίες και έμπρακτη αγάπη προς τον συνάνθρωπο, ενώ ευλογεί τις
προσπάθειες των πιστών για την σώφρονα διαχείριση των επίγειων προβλημάτων. Σε
πνευματικό επίπεδο, δεν υπάρχουν καλό και κακό ως αντίστροφες οντότητες όπως στην
μανιχαϊστική ηθική· υπάρχει μόνον ο Θεός και η «απουσία» Του, το μὴ ὄν [25],
στο οποίο πρώτος εξέπεσε ο εωσφόρος εξαιτίας της διεστραμμένης προαιρέσεως και του
εγωισμού του. Υπάρχει μόνον το καλό και η διαστροφή της προαιρέσεως, εξαιτίας
της οποίας το φως του Θεού εκλαμβάνεται ως καυστικό και ανεπιθύμητο. Εν τούτοις,
στο σύντομο πέρασμά μας από την θνητή ζωή, αντιμετωπίζουμε ένα δυναμικό δίκτυο
αλληλεπιδρωσών βουλήσεων και εργασιών, μέσα στο οποίο η Ορθοδοξία νουθετεί αλλά
δεν προδικάζει. Η νομική διαρρύθμιση των ανθρωπίνων σχέσεων αποτελεί ευθύνη του
κράτους.
Στο ορθόδοξο Βυζάντιο, όπως και στην μετέπειτα ορθόδοξη
Ρωσία κατά περιόδους, αυτή η αντίληψη επικρατούσε και εκφραζόταν με την έννοια
της «Συμφωνίας» ή «Συναλληλίας». Βάσει της Συμφωνίας, οι θεσμοί της Εκκλησίας
και του Κράτους αλληλοσυμπληρώνονται, επιδεικνύοντας αμοιβαίο σεβασμό, ενώ
ουδείς εξ αυτών θεωρεί ότι κυριαρχεί επί του άλλου [26]. Κατά τον
Ιωάννη Τσιμισκή, ο Θεός είχε ορίσει τον αυτοκράτορα να μεριμνά για τα σώματα
και τον πατριάρχη για τις ψυχές των Ρωμαίων [27]. Παρότι ουκ ολίγες φορές αυτοκράτορες παρενέβαιναν στα
διοικητικά της εκκλησίας διότι είχαν την πολιτική δύναμη να το κάνουν, δεν
ηδύναντο να αγγίξουν την θεολογική ουσία της Ορθοδοξίας (και όποτε τόλμησαν
απέτυχαν παταγωδώς, αφού η ορθόδοξη παράδοση ήταν ριζωμένη στην λαϊκή
συνείδηση) [28]. Αντιστρόφως, τα πολιτικά τεκταινόμενα ελάχιστα
επηρεάζοντο από την εκκλησία ως θεσμό (πολλά γεγονότα της βυζαντινής ιστορίας
μόνον ως χριστιανικά δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν). Παρά ταύτα, ένας στοιχειώδης
«φόβος (=σεβασμός) Θεού» διέπνεε την σκέψη των πλείστων φορέων πολιτικών και
κοινωνικών θεσμών. Ετούτο το πλαίσιο συνιστά αναγκαία και επαρκή συνθήκη για
την δόμηση ενός κατά δύναμιν θεοσεβούς κράτους, το οποίο ο -ολίγον
καισαροπαπιστής- C. Schmitt θα παραλλήλιζε με το «Κατέχον» [29] που
συγκρατεί σε ασφαλή όρια τις πνευματικά αποδομητικές τάσεις εντός της κοινωνίας
(βέβαια, τέλειο κράτος επί γης είναι ανέφικτο).
Κανονικά ως Εκκλησία ορίζεται το σύνολο των βαπτισμένων
Χριστιανών με κεφαλή τον ίδιο τον Χριστό [30]. Οι Απόστολοι του
Χριστού διέδωσαν την διδασκαλία Του και για την κατά τόπους τέλεση μυστηρίων
και την πνευματική καθοδήγηση των πιστών έχρισαν επισκόπους, οι οποίοι με την
σειρά τους έχρισαν ιερείς και νέους επισκόπους και ούτω καθεξής. Το ιερουργικό «δικαίωμα»
ενός ιερωμένου απορρέει από την αποστολική διαδοχή του χρίσματός του. Στο
Ευαγγέλιο αποκαλύπτεται με προσιτό τρόπο ο Λόγος του Θεού, ώστε αργότερα -προς
αποφυγήν υποκειμενικών πλανών- να ερμηνευθεί από συνοδικώς επικυρωμένα πατερικά
κείμενα αγίων (των «επιστημόνων» της πίστεως). Στο Ευαγγέλιο εντοπίζεται το
πρώτο Μυστήριο της Εκκλησίας (ο Μυστικός Δείπνος). Δια των Μυστηρίων ο πιστός
λαμβάνει την θεία χάρη του Αγίου Πνεύματος, κοινωνώντας με τον Θεό και τους
συνανθρώπους του. Η τέλεση και η συνέχισή τους στον χρόνο, όπως και ολάκερη η
Ορθοδοξία, βασίζεται στην έννοια της ζώσης Παραδόσεως [31]. Η
προσευχή, τα πατερικά κείμενα, τα παραδείγματα αγίων της κάθε εποχής, οι
Οικουμενικές Σύνοδοι (όπου αποτυπώνονται τα θεόπνευστα δόγματα) και η τέλεση
των Μυστηρίων συγκροτούν ένα πλαίσιο εντός του οποίου διασφαλίζεται η σωτηρία
του ανθρώπου. Η παράδοση κρίνεται σπουδαία σε όλες τις πτυχές της ζωής.
Διαμορφώνει προσωπικές και συλλογικές ταυτότητες, κλίσεις, συμπεριφορές και τον
βατήρα της περαιτέρω προόδου. Ομοίως και στην επιστήμη, ο Ισαάκ Νεύτων
παρεδέχθη ότι μπόρεσε να δει μακριά επειδή πάτησε σε ώμους γιγάντων [32].
Αναφορικά με την ελληνική παράδοση, ίσως μία αρχέγονη
σκυτάλη να έχει παραδοθεί από την εκκλησία του δήμου και τις χριστιανικές συνόδους
στις ρωμαίικες κοινότητες επί τουρκοκρατίας και το ταπεινό χωριουδάκι της
υπαίθρου, στο οποίο δεμένοι μεταξύ τους άνθρωποι έτυχε να περισώσουν πανάρχαια
έθιμα. Δεν είναι του παρόντος να διερωτηθούμε πότε και πώς ράγισε η αλυσίδα,
παρά να επισημάνουμε την καθοριστική συμβολή της Ορθοδοξίας στην διαιώνιση (και)
της εθνικής μας παραδόσεως. Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν τα «κρυφά»
σχολειά, η συντήρηση της γλώσσης στα εκκλησιαστικά κείμενα, το «τιμημένο ράσο
του 21’» και κυρίως οι μύθοι σχετικά με την Πόλη και την παλινόρθωση της Ρωμανίας.
Συνεπώς, αν και η Ορθοδοξία είναι υπερεθνική, όχι απλώς δεν
υπονομεύει την έννοια του έθνους, αλλά ως συνδετικός κρίκος μεταξύ των φορέων
του δύναται να μπολιάσει την παράδοσή του. Παρά την αναντίρρητη ελληνική
σφραγίδα της (γλώσσα Ευαγγελίων, βυζαντινή παράδοση κ.α.), είτε κοιτάξουμε
στους σλαβικούς λαούς είτε στους εκχριστιανισθέντες πληθυσμούς της Αφρικής, θα
διαπιστώσουμε ότι η Ορθοδοξία έχει εναρμονισθεί με την εντόπια λαογραφία. Επί
τούτου, όταν οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος ανέλαβαν την ιεραποστολή σε
κεντρική και ανατολική Ευρώπη, δημιούργησαν ένα νέο αλφάβητο για τους
προσηλύτους, ενώ η Κωνσταντινούπολις ανέχθηκε την θέσπιση τοπικών επισκοπάτων
και πατριαρχείων. Όπως θα ανέμενε κανείς, η υπεράσπιση της «Ορθοδοξίας» ενίοτε
εντασσόταν σε περισσότερο ή λιγότερο επιθετικές εθνικιστικές ρητορικές. Άλλως
τε, το φαινόμενο πολιτικής διαπλοκής ρασοφόρων της εκκλησιαστικής ιεραρχίας μπορεί
να συμβαίνει ακόμη και στις μέρες μας. Όταν οι Βούλγαροι ίδρυσαν την Εξαρχία
στοχεύοντες στην προώθηση της ανθελληνικής δράσεως των κομιτατζήδων, οι
Ελληνορθόδοξοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατεδίκασαν τον εκκλησιαστικό
«εθνοφυλετισμό» (Μεγάλη Σύνοδος του 1872) [33], ο οποίος αναφέρεται
στην πολιτική εργαλειοποίηση της Ορθοδοξίας για την πραγμάτωση εθνικιστικών
επεκτατισμών και ερίδων. Στην Δευτέρα Παρουσία άπαντες θα κριθούν δικαίως
ενώπιον του Θεού, ανεξαρτήτως καταγωγής. Κατά τ’ άλλα, από πουθενά δεν
συνάγεται η δογματική εναντίωση της Ορθοδοξίας στο έθνος, την φυλή και άλλες
φυσικά οριζόμενες έννοιες. Για να είμαστε ειλικρινείς, της είναι αδιάφορες από
δογματικής πλευράς, όμως μπορεί να ευλογήσει οποιαδήποτε δίκαιη ενέργεια, όπως
λ.χ. η περίθαλψη αναγκεμένων προσφύγων ή η υπεράσπιση πατρίδων, βωμών και
εστιών [34].
Η παγκοσμιοποίηση, όπως εκτυλίσσεται στην πράξη ως μία άκρατη
λύση των ορίων και ισοπέδωση της διαφορετικότητος, οδηγεί στην άκριτη
ομογενοποίηση των ανθρώπων και των εθνών και ουδέποτε απετέλεσε πνευματικό
πρόταγμα της Ορθοδοξίας. Η απορρέουσα εκ της ενότητος της «Μίας, Αγίας, Καθολικής
και Αποστολικής Εκκλησίας» πνευματική οικουμενικότητα δεν προεξοφλεί ούτε
προϋποθέτει πολιτική ή πολιτισμική παγκοσμιοποίηση. Εξ άλλου, δεν προκύπτει από
τον Χριστιανισμό η γνωστική αντίληψη ορισμένων [35] ότι ο υλικός
κόσμος είναι ελαττωματικά πλασμένος και πρέπει, χωρίς Θεό, να αποκαθαρεί με την
οικουμενική επιβολή αποκλειστικά της δικής τους ιδεοληψίας. Τουναντίον, τέτοιες
αντιλήψεις τείνουν να απογυμνώσουν τον Χριστιανισμό, υποβιβάζοντάς τον σε άθεο
ουμανισμό.
Γιάννης Σαρρής
