 |
| Μιχαήλ Άγγελος, "Δελφική Σίβυλλα" (1509), Sacellum Sixtinum, Μουσεία Βατικανού. |
Όσο κι αν προσπαθήσουμε,
είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανακαλέσουμε κάποιο βιβλίο δίχως επώνυμο συγγραφέα.
Ακόμη και στα διάφορα συστήματα βιβλιογραφικών παραπομπών, το επώνυμο του
συγγραφέα πάντοτε προηγείται του τίτλου του αναφερόμενου έργου. Αρκετοί λόγοι
εξηγούν αυτό το τυπικό, όπως η ευκολία ευρετηριασμών και η ανάγκη διακρίσεων
μέσα σε ένα χαώδες σύνολο εκδόσεων και έργων τέχνης, που κάθε χρόνο
πληθωρίζεται παγκοσμίως με αριθμητική πρόοδο.
Εν τούτοις, ο κυριότερος λόγος έγκειται στην έννοια των πνευματικών
δικαιωμάτων του δημιουργού επί του έργου του, στην ευρέως αποδεκτή αντίληψη ότι
το έργο αυτό απορρέει από τον προσωπικό μόχθο και τον προσωπικό νου του, συνιστώντας
ένα δημοσίως διακινούμενο προσωπικό κτήμα του.
Στην εποχή της Νεωτερικότητας,
η προαναφερθείσα αντίληψη δεν θα μπορούσε να υπολείπεται νομικής θεμελίωσης. Οι
σύγχρονες σχετικές νομοθεσίες συνήθως εμπνέονται από έναν ποικίλο συνδυασμό
επιχειρημάτων δύο σχολών σκέψης. Η μεν ηθική-ανθρωπιστική δικαιολόγηση των «πνευματικών
δικαιωμάτων», με κυριότερη εκπροσώπηση στην ηπειρωτική Ευρώπη, δίνει έμφαση
στην ψυχική σύνδεση που αποκτά ο δημιουργός με το έργο του και προασπίζεται την
πνευματική πρωτοτυπία του. Η δε ωφελιμιστική δικαιολόγηση αναπτύχθηκε
περισσότερο στις αγγλοσαξονικές χώρες, ήτοι στις εστίες του εφηρμοσμένου
πολιτικού και οικονομικού φιλελευθερισμού και προσδίδει στα πνευματικά
δικαιώματα μία αμιγώς εμπορική διάσταση. Η κατοχύρωση της αποκλειστικότητας
στην εκμετάλλευση ενός έργου διασφαλίζει οικονομικό κέρδος για τον δημιουργό
-αλλά και τον εκδότη του, ως ένα κίνητρο για δημιουργία επιπλέον καινοτόμων
έργων [1].
Η πνευματική ιδιοκτησία, λοιπόν, δύναται να εκφρασθεί με όρους αστικού δικαίου. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, είναι εύκολο να υποτεθεί ότι οι ρίζες των άνωθεν δικαιολογήσεων ανευρίσκονται στο νεωτεριστικό υπέδαφος της αστικής χειραφέτησης του ατόμου, που εδραίωσε η Γαλλική Επανάσταση. Πράγματι, η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας, ως θεμελιώδες δικαίωμα του δημιουργού επί του έργου του, υπέστη μία σταδιακή υπαγωγή στο φυσικό δίκαιο μέσω νομικών γεγονότων κυρίως στην φιλελεύθερη Βρετανία και στην Γαλλία των Εγκυκλοπαιδιστών, ενώ κατοχυρώθηκε σε επίπεδο διεθνούς δικαίου το 1886 με την Σύμβαση της Βέρνης. Ωστόσο, αυτή η νεωτερική έννοια δεν μεσουρανούσε με τον ίδιον ακριβώς τρόπο και σε προνεωτερικές περιστάσεις.
