Η κατάρρευση του πολιτισμού

"Οι σπουδαίοι πολιτισμοί δεν δολοφονούνται. Θέτουν τέρμα στη ζωή τους με τα ίδια τους τα χέρια."

-Άρνολντ Τόινμπι, A Study of History (1934)

Thomas Cole, The Course of Empire Desolation (1836)

    Τον Οκτώβριο του 2024 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νησίδες το νέο βιβλίο του Αθανασίου Γεωργιλά με τίτλο "Η κατάρρευση του πολιτισμού: Η παρακμή και η πτώση των ανακτορικών κοινωνιών στο Αιγαίο της εποχής του Χαλκού". Πρόκειται για ένα τολμηρό και πρωτότυπο πόνημα που έρχεται να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της σχολαστικού τύπου αρχαιολογίας στην Ελλάδα, ακολουθώντας τον κοινωνιολογικό - ανθρωπολογικό προσανατολισμό των αρχαιολόγων στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Όπως υποδηλώνει εύγλωττα ο τίτλος, το πόνημα πραγματεύεται τις συνθήκες που οδήγησαν στην κατάρρευση των ελλαδικών πολιτισμών της εποχής του Χαλκού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον Μυκηναϊκό.  Αναλύοντας και συγκρίνοντας τα νεώτερα συμπεράσματα της Αρχαιολογίας, της Ανθρωπολογίας, της Γλωσσολογίας, της Ιστορικοσυγκριτικής μυθολογίας, της Αρχαιογενετικής, της Παλαιοβοτανικής, της Παλαιοκλιματολογίας και άλλων επιστημονικών πεδίων, οι προβληματισμοί του συγγραφέα αφορμώνται από την ιστορία και απολήγουν σε επίκαιρες ανθρωπολογικές υποθέσεις και διαπιστώσεις. 

    Στην επιστημολογική θεμελίωση του βιβλίου σημαντικό ρόλο διαδραματίζει  η θεωρία του ανθρωπολόγου Joseph A. Tainter περί κατάρρευσης των σύνθετων κοινωνιών (The Collapse of complex societies, 1988). Σύμφωνα με τον Tainter, οι επιλογές που οδηγούν έναν πολιτισμό στην άνθησή του ευθύνονται εν τέλει και για την αποδρομή του. Αρχικά, καθώς η αναπτυσσόμενη κοινωνία γίνεται ολοένα και πιο σύνθετη, οι κοινωνικοί ρόλοι που μπορεί να έχει ένα μέλος της αυξάνονται εκθετικά. Το πολιτισμικό σύστημα περιπλέκεται και για την συντήρηση των αυξανόμενων λειτουργιών του απαιτείται εντατικοποίηση της ενεργειακής επένδυσης, της δαπάνης φυσικών και ανθρώπινων πόρων. Πέραν ενός σημείου, όμως, οι διαθέσιμοι πόροι και τα μέσα αξιοποίησής τους δεν μπορούν να υποστηρίξουν αυτήν την εντατικοποίηση, με αποτέλεσμα οι καταβαλλόμενες προσπάθειες να γίνονται δυσανάλογα επίπονες σε σχέση με το αποκομιζόμενο όφελος. Κατά συνέπεια, το κόστος διαβίωσης αυξάνεται και το οικοσύστημα υποβαθμίζεται από την υπερεκμετάλλευση σε συνδυασμό με ενδεχόμενες περιβαλλοντικές μεταβολές. Σε αντίθεση με την έννοια της παρακμής που έχει ηθικό και αξιολογικό υπόβαθρο, η συστημική κατάρρευση μπορεί να υπολογιστεί και να εκφραστεί με τεχνικούς όρους, καθώς αποτελεί μία αντίστροφη της ανάπτυξης διαδικασία που, αρχικά τουλάχιστον, οδηγεί στη συρρίκνωση του πολιτισμού. Στο πλαίσιό της, ατονούν η κοινωνική διαστρωμάτωση, η κοινωνική κινητικότητα και οι επαγγελματικές εξειδικεύσεις. Επιπλέον, μειώνονται οι οικονομικές συναλλαγές και η ροή πληροφοριών και εμπορευμάτων από και προς μακρινές περιοχές. Αναπόδραστα, εξασθενίζει ο ιδεολογικός και διοικητικός έλεγχος της κεντρικής εξουσίας πάνω στις μάζες και εμφανίζονται τάσεις αυτονόμησης στην περιφέρεια, που ενδέχεται να προκαλέσουν εμφύλιες συγκρούσεις και κοινωνικές ανατροπές. Παρά την τελική εξάρθρωση του διοικητικού συστήματος, βέβαια, ο υφιστάμενος πολιτισμός μπορεί να αναβιώσει από εσωστρεφείς κοινότητες μικρότερης κλίμακας, που παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευελιξία προσαρμογής στις νέες συνθήκες σε σχέση με το δύσκαμπτο σύστημα που κατέρρευσε και άρα ανθεκτικότητα. 

Βιβλιοπαρουσίαση: «Η ΘΥΣΙΑ» του Νικόλα Γκιμπιρίτη (εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ, 2023)

     Του Αθανασίου Γεωργιλά

    Το πρώτο πράγμα που οφείλουμε όταν παρουσιάζουμε ένα νέο βιβλίο είναι να το κατατάξουμε στο συγγραφικό είδος που ανήκει. Ασφαλώς, η πιο αυτονόητη επιλογή για το βιβλίο του Νικόλα Γκιμπιρίτη «Η ΘΥΣΙΑ» θα ήταν να το κατατάξουμε στο συγγραφικό είδος του μυθιστορήματος. Αλλά με τον όρο μυθιστόρημα μπορούμε σήμερα να μιλήσουμε σχεδόν για τα πάντα αφού το μυθιστόρημα έχει πάψει πλέον να συνδέεται αποκλειστικά με τη συγγραφική δραστηριότητα και χρησιμοποιείται εκτενώς για να περιγράψει κάθε γλυκανάλατη απόπειρα βιωματικής εκτροπής: από τις πιο σαχλές διαφημίσεις που υπόσχονται ανεπανάληπτες καταναλωτικές εμπειρίες μέχρι τα ευτελή αναγνώσματα «τσέπης» τύπου «Άρλεκιν». Συχνά μάλιστα ακούμε να λένε για κάποιον ότι ζει στον μυθιστορηματικό κόσμο του, εννοώντας ότι ονειροπολεί μια ζωή πέρα από τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Συνεπώς, ο όρος «μυθιστόρημα» έχει πάψει να προσδιορίζει το ειδικό συγγραφικό είδος που γνωρίζουμε και σχετίζεται με οτιδήποτε εκτρέπεται από τα αναμενόμενα όρια της συνηθισμένης εμπειρίας. Μυθιστορηματικό είναι το εξαιρετικό, το σπάνιο, το επιτηδευμένο, το μη συνηθισμένο. Είναι ο γαλαζοαίματος πρίγκιπας που αρνείται το στέμμα του, η διάσημη ηθοποιός που αποχαιρετά την καριέρα της για να παντρευτεί έναν Σαουδάραβα Σεΐχη, ο νούμερο ένα δημόσιος κίνδυνος που τρομοκρατεί την κοινωνία. Κάθε εξαιρετική ζωή είναι «μυθιστορηματική» γιατί ξεφεύγει από τα τετριμμένα όρια της πραγματικής ζωής. 

Η σαγήνη του λυκόφωτος - Ποιητική συλλογή

 Τον Σεπτέμβριο του 2024 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πηγή η ποιητική συλλογή των Γιάννη Σαρρή και Φανής Παπαϊωάννου με τίτλο "Η σαγήνη του λυκόφωτος".

«Μια διαδρομή από τη χαρά και την οίηση στη συντριβή και τελικά ξανά στην ελπίδα. Η μέρα φωταγωγεί ισότιμα όλων των ανθρώπων τις πράξεις χωρίς να σέβεται κανένα μυστικό. Αναπολούμε τη διαύγειά της μόνο όταν ο ήλιος μάς αποχαιρετά, σε μια καταληκτική παράσταση πορφυρής μεγαλοπρέπειας. Παραδινόμαστε έκπτωτοι στη σαγήνη του λυκόφωτος, προσδοκώντας την αφύπνιση νυχτερινών αισθητηρίων. Καθώς ο πάγος της καθημερινής έγνοιας λιώνει σ’ έναν μονήρη χορό αισθαντικού αναστοχασμού, ο κόσμος φαίνεται ολότελα διαφορετικός, σχεδόν γυμνός, όπως άλλωστε κι ο ταλαίπωρος εαυτός μας.»,  από το οπισθόφυλλο της έκδοσης. 

Ακολουθούν πέντε ενδεικτικά ποιήματα: 

Το Βυζάντιο και η Ρωμιοσύνη πέρα από τα ονόματα

Του Μάριου Νοβακόπουλου*, Άρδην τεύχος 130-131, Ιούνιος – Αύγουστος 2024, σελ. 42-46 (εμπλουτισμένο). Αναδημοσίευση από το Cognosco Team. 

Στη συγκρότηση της ανθρώπινης συνείδησης, τα ονόματα έχουν πάντα μεγάλη σημασία. Γίνονται ισχυρά σύμβολα συσπείρωσης των οικείων και διάκρισης των «άλλων». Ειδικά σε εποχές όπως η σημερινή, που οι λέξεις έχουν χάσει κάθε αγκύρωση με μόνιμα νοήματα και αλλάζουν σημασία από ημέρα σε ημέρα, το όνομα αποτελεί το κόσμημα της συλλογικότητας, η οποία κάνει κάθε τι για να το κατοχυρώσει. Η ονοματολογική διαμάχη μεταξύ Ελλάδος και Σκοπίων, η πρόσφατη απόφαση της Τουρκίας να μένει αμετάφραστο το όνομα Turkiye, αντί Turkey, σε διεθνή χρήση, οι αντίστοιχες σκέψεις της Ινδίας να υιοθετήσει ως διεθνή ονομασία το ιθαγενές Bharat, δείχνουν πόσο σημαντικά είναι τα ονόματα στην διεθνή πολιτική.

Από την άλλη, αυτή η ευκολία με την οποία μπορεί να αναδιαμορφωθεί το περιεχόμενό των ονομάτων, φανερώνει και τα όριά τους. Η σημερινή κατάσταση των κοινωνικών επιστημών, οι οποίες έχουν ανεξαρτητοποιήσει απόλυτα τις κατηγορίες με όρους απολυτότητας του αυτοπροσδιορισμού (στο έθνος, την φυλή, το φύλο κλπ.), ευνοούν ιδιαίτερα αυτό το άδειασμα των συλλογικοτήτων από κάθε σταθερό, παρατηρήσιμο περιεχόμενο. Απομένουν μόνον οι ταυτότητες ως ρητορικές διακηρύξεις, ενώ η σύνδεσή τους με τα εσωτερικά τους στοιχεία θεωρείται πολιτικά αντιδραστική και κοινωνιολογικά ουσιοκρατική. Τούτο δημιουργεί βέβαια το πρόβλημα της μόνιμης ασάφειας και ρευστότητας, πρόσφορο σε κάθε λογής εκμετάλλευση.

Η προσδοκία της ιστορικής προόδου

Στην εποχή μας, πολλές από τις πλέον αμφιλεγόμενες πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόζονται στην δημόσια σφαίρα γίνονται στο όνομα της «προόδου». Η πρόοδος όταν αναφέρεται στην ιστορία, στις ανθρώπινες δραστηριότητες εν τω χρόνω, συνήθως σημαίνει μία πορεία συνεχούς ανελίξεως μέσα από συγκεκριμένους αναβαθμούς. Αυτή η πορεία μπορεί να είναι τυφλή ή να πλησιάζει το τελευταίο σκαλοπάτι μιας ανοδικής κλίμακας, ένα ηθικώς ευκταίο πέρας. Στην τελευταία περίπτωση, η πίστη και η προσμονή της προόδου λαμβάνει εσχατολογικό χαρακτήρα. Ας θυμηθούμε μονάχα την εν έτει 1992 αφελή διακήρυξη του Francis Fukuyama περί του αισίου «τέλους της ιστορίας», το οποίο είχε συνδυάσει την προοπτική της τελεσίδικης επικρατήσεως του φιλελευθερισμού. Ασφαλώς, δεν ήταν ο πρώτος στοχαστής που οραματίσθηκε την οικουμενική εδραίωση της ιδεολογικής του φαντασιώσεως στο τέλος ενός γραμμικά αναπτυσσόμενου «μυστικού σχεδίου» της ιστορίας. Τον 19ο αιώνα ο Karl Marx είχε «προφητεύσει» την ουτοπία της αταξικής κοινωνίας και νωρίτερα οι φιλόσοφοι Kant και Hegel μία ουτοπία καθολικής εμπεδώσεως της ανθρώπινης ελευθερίας στον μέγιστο βαθμό. Προηγουμένως, στην νεωτερική Ευρώπη, εξαγγελίες για την ηθική τελειοποίηση του ανθρώπου είχαν διατυπωθεί από τους θεωρητικούς του Διαφωτισμού τον 18^ο αιώνα και νωρίτερα από τους ουμανιστές της Αναγεννήσεως. Τί είναι όμως αυτό που «σχεδιάζει» την ιστορία παρέχοντάς της λογικότητα; Η Θεία Πρόνοια, ο «ορθός λόγος», η τυχαιότητα; Πόθεν εκπορεύεται τελικά αυτή η μεταφυσική πίστη στην πρόοδο; Σίγουρα δεν ήταν πάντοτε δεδομένη.

Μια βιβλιοκρισία για το "Αναζητώντας το κλειδί της Ιστορίας"

Γράφει ο Αθανάσιος Γεωργιλάς

Ήδη από την αρχική σύλληψη της ιδέας της, η συγγραφή του βιβλίου «Αναζητώντας το κλειδί της Ιστορίας» του Ιωάννη Σαρρή βρίσκεται στη δυσχερή θέση να αντιμετωπίζει μνημειώδεις μελέτες στο παρελθόν, που θα έλεγε κανείς ότι έχουν εξαντλήσει αμετακλήτως το ζήτημα του φιλοσοφικού στοχασμού για το απατηλό νόημα της Ιστορίας. 

H θέση του Leo Strauss για τον σχετικισμό και την ιστορική συνείδηση της νεωτερικότητας

Ο Leo Strauss (1899 - 1973) θεωρείται ως ένας από τους επιδραστικότερους συντηρητικούς πολιτικούς φιλοσόφους του 20ου αιώνα. Μεταξύ των ιδεών του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η κριτική που άσκησε στην ιστορική συνείδηση της Νεωτερικότητας. Ο Strauss συμφωνούσε με την δήλωση του Hegel ότι το «τέλος της ιστορίας» θα συνεπαγόταν το τέλος της φιλοσοφίας, τουλάχιστον της πολιτικής φιλοσοφίας, αλλά δεν επιζήτησε κάτι τέτοιο. Παρέμεινε επιφυλακτικός έναντι φωνών που ευαγγελίζονταν κάποια οριστική λύση σε φιλοσοφικά ή πολιτικά προβλήματα και πίστευε πως εάν τελικά οικοδομείτο στο μέλλον ένα οικουμενικό κράτος αυτό θα διολίσθαινε αναπόδραστα σε τυραννία. Συνεπώς, κατήγγειλε τόσο τον φασισμό όσο και τον κομμουνισμό. Δεν χαρίστηκε όμως στον φιλελευθερισμό του 20 ου αιώνα, ο οποίος σε αντίθεση με την κλασική παράδοση που προσανατόλιζε σταθερά την ελευθερία στην επίτευξη της ανθρώπινης αριστείας, προήγαγε έναν τύπο οικουμενικής ατομικιστικής ελευθερίας ως αυταξίας, έναν ηδονιστικό «επιτρεπτικό εξισωτισμό», μία σχετικιστική ανοχή των πάντων που αδιαφορούσε για την αξιολογία των όντων αν δεν την καταδίκαζε κιόλας. Ενώ λοιπόν το ποδοπάτημα της παραδόσεως από τους πολιτικούς ολοκληρωτισμούς εκδηλωνόταν ως βίαιος μηδενισμός, ο φιλελευθερισμός θεμελίωνε έναν «ευγενικότερο» πλην εξίσου αποτελεσματικό αξιακό μηδενισμό. Στις πολιτικές επιστήμες, ειδικότερα, ο Strauss απέρριψε την φιλελεύθερη τάση για διατύπωση «ουδέτερων» κρίσεων δίχως αξιολογικό περιεχόμενο. 

Εξουσία και συλλογική ανωριμότητα στον 21ο αιώνα

Ἀπὸ τὸ ἐξώφυλλο τοῦ περιοδικοῦ The Economist, Ἀπρίλιος 2020.

Α. Ψυχολογικοὶ ἀνθρωπότυποι σὲ μία ἐποχὴ κρίσεων

Τὴν τελευταία εἰκοσαετία τὰ Μέσα Μαζικῆς Ἐνημερώσεως τοῦ δυτικοῦ κόσμου, κατὰ τρόπο συντεταγμένο (ἴσως καὶ ὕποπτο ὡς πρὸς τὴν κοινοτοπία τῶν καθετοποιημένα μεταδιδόμενων λέξεων, μηνυμάτων καὶ εἰκόνων), ἔχουν «ἐκπαιδεύσει» τὴν κοινὴ γνώμη σὲ μία σειρὰ ζητημάτων, προβάλλοντας κατὰ κανόνα μία συγκεκριμένη θέση ὡς σωστή, προοδευτικὴ καὶ θεσμικὰ ἀποδεκτή. Μάλιστα, ὅσο σοβαρότερη φαίνεται νὰ εἶναι μία κρίση ποὺ παρουσιάζεται ὡς παγκοσμιοποιημένη, τόσο αὐστηρότερη γίνεται καὶ ἡ πειθαρχία αὐτῶν τῶν δημοσιογραφικῶν μέσων καὶ τῶν πλατφορμῶν κοινωνικῆς δικτυώσεως στὴν ἐπίσημη «θεσμικὴ» γραμμή, ἡ ὁποία συνάδει κατὰ κανόνα μὲ τὰ συμφέροντα τοῦ βαθέος κράτους τῆς «Pax Americana» καὶ κατ’ ἐπέκταση τῆς παγκοσμιοποιήσεως ποὺ προάγουν οἱ νεοφιλελεύθερες ἐλίτ. Ἡ κρίση τῆς «ἰσλαμικῆς τρομοκρατίας» στὶς ἀρχὲς τοῦ αἰῶνος, ἡ παγκόσμια οἰκονομικὴ ὕφεση μετὰ τὸ 2008, ἡ πανδημία τοῦ COVID-19, ἡ κλιματικὴ ἀλλαγή, ὁ πόλεμος στὴν Οὐκρανία κ.ἄ., διέπονται ἀπὸ ὁρισμένα κοινὰ γνωρίσματα στὴν πρόσληψή τους ἀπὸ τὰ Μ.Μ.Ε. Παρουσιάσθηκαν ὅλα ὡς σαφῆ, πλήρως ἀποκρυσταλλωμένα προβλήματα, μὲ αὐτονόητες αἰτίες καὶ ἀδιαμφισβήτητες λύσεις, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν στὴν μεταβίβαση δικαιωμάτων καὶ ἐλευθεριῶν ἀπὸ τοὺς πολῖτες στὰ κράτη καὶ ἀπὸ τὰ κράτη σὲ ὑπερεθνικοὺς θεσμοὺς ἀνωνύμων τεχνοκρατῶν καὶ μονοπώλια πολυεθνικῶν. Ἡ αὐτονόητη ἀπάντηση στὴν τρομοκρατία ἦταν ἡ ἠλεκτρονικὴ ἐπιτήρηση τῶν πολιτῶν, στὴν οἰκονομικὴ κρίση ἡ λιτότητα καὶ ἡ συμπίεση τῶν μικρῶν ἐπιχειρήσεων, στὴν πανδημία ἡ ὑποχρεωτικότητα ἐγκλεισμῶν καὶ ἰατρικῶν πράξεων, στὴν κλιματικὴ ἀλλαγὴ ἡ ἐπιβολὴ φόρων καὶ περαιτέρω περιορισμῶν. Ἀσφαλῶς, ἡ καλλιέργεια φόβου συνέστησε ἀναγκαία προϋπόθεση γιὰ τὴν ἀποδοχὴ καὶ ἐνίοτε γιὰ τὸ καλωσόρισμα τέτοιας ἄρσεως ἐλευθεριῶν. Ἡ Naomi Klein στὸ περιβόητο “Δόγμα τοῦ Σόκ” (2007) ἔχει ἀναλύσει ἐκτενῶς πῶς οἱ ἐλὶτ ἀξιοποιοῦν τὶς καταστροφὲς γιὰ νὰ διεκπεραιώνουν μεταρρυθμιστικοὺς στόχους. Ὅμως, οἱ δυνατότητες πολιτικῆς διαχειρίσεως τῆς συλλογικῆς δυστυχίας εἶναι εὐρύτερες καὶ ἐξακολουθοῦν νὰ ἀποτελοῦν ταμποῦ γιὰ τὶς «πολιτικὰ ὀρθὲς» ἀκαδημίες. Τὸ παρὸν κείμενο δὲν ἐξετάζει τὴν (ἐνδεχομένως ὑπαρκτὴ) ὀρθότητα τῶν ἀνωτέρω μηνυμάτων καὶ μέτρων, ἀλλὰ τὴν σχέση τους μὲ τὴν ψυχολογία τῶν δυτικῶν μαζῶν. Γιὰ αὐτὸν τὸν λόγο, ἐπὶ τοῦ παρόντος θὰ ἀποφευχθεῖ κατὰ τὸ δυνατὸν ἡ μοιραία προέκταση τέτοιων διαπιστώσεων στὴν σφαῖρα τῶν (εὐλόγων ἢ ἀλόγων) θεωριῶν συνωμοσίας. Ἄλλωστε, στὴν μετανεωτερικὴ δίνη του 21ου αἰῶνος ὅπου τ@ πάντ@ στροβιλίζονται ἀνερμάτιστα, ἡ καιροσκοπικὴ ἐκμετάλλευση τῶν εἰδήσεων ἀποβαίνει σημαντικότερη ἀπὸ τὴν ὅποια ἀλήθεια ἢ τὸ ψεῦδος ποὺ περικλείουν.

Μια κριτική για την ταινία "Αδέσποτα κορμιά"

 Γράφει ο Στέργιος Καπρίνης, Ψυχίατρος.

"Αδέσποτα κορμιά". 

Παρένθετη μητρότητα, άμβλωση, ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία, παρουσιάζονται ως τρεις θεμελιώδεις πτυχές του δικαιώματος στην αυτοδιάθεση του σώματός μας. 

Όπως σε κάθε δικαίωμα, έτσι κι εδώ υπάρχουν όρια. Η (μη αλτρουιστική, εμπορευματοποιημένη) παρένθετη μητρότητα υποβιβάζει την κυοφορούσα γυναίκα σε σκλάβα με σκοπό την αναπαραγωγή και την απανθρωποποιεί, αφού θεωρεί δεδομένο πως η έγκυος δεν θα αναπτύξει συναισθήματα για το παιδί που κυοφορεί επειδή υπέγραψε ένα συμβόλαιο και πήρε κάποια λεφτά. Το δικαίωμά να γίνεις γονιός, για ποιο λόγο πρέπει να παραβιάζει το δικαίωμα μιας μάνας να μεγαλώσει όλα της τα παιδιά; Η γυναίκα- "νοικιασμένη μήτρα" δεν έχει δικαίωμα να μετανιώσει; Πώς θα επηρεάσει η εγκυμοσύνη της τις σχέσεις της με τον δικό της κοινωνικό περίγυρο; Με τον άντρα και τα παιδιά της; Με την οικογένεια και τους φίλους της; Αυτοί δεν έχουν "κορμιά" που επηρεάζονται αρνητικά από τις αποφάσεις αυτού που πληρώνει; Ως ανθρωπότητα δεν δίνουμε διαρκή αγώνα εναντίον της δουλείας και της σκλαβιάς; Για ποιον λόγο να ανεχτούμε αυτό το πισωγύρισμα; Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια αγοράζεται με λεφτά; 

Αναζητώντας το κλειδί της Ιστορίας (Βιβλιοπαρουσίαση)

Μάριος Νοβακόπουλος. Αναδημοσίευση από το Cognosco Team

Το ερώτημα «που πηγαίνουμε» εκφέρεται είτε σε ώρες μεγάλης ενεργητικότητας – καθώς αναζητούμε νέους χώρους να κατακτήσουμε – είτε κρίσης και αποπροσανατολισμού, όταν το φως του φανού αδυνατίζει και ο ταξιδιώτης διστάζει και φοβάται. Έτσι και το ζήτημα εάν η ιστορία, τούτο το άθροισμα ανθρώπινων πράξεων μικρών και μεγάλων, έχει κάποιο νόημα ή συνοχή, και εάν μπορεί να διακριθεί μία συγκεκριμένη κατεύθυνσή της, ερευνάται με την πρόδηλη ή αφανή επιρροή των αξιών και των περιστάσεων της εποχής. Η σημερινή συγκυρία του δυτικού κόσμου, ξεκινώντας από την διάψευση της μεταψυχροπολεμικής ευφορίας και την τρομοκρατία, μέχρι την τεχνολογική αλλαγή και την ανασφάλεια που έφερε η πανδημία και οι πρόσφατοι πόλεμοι, βρίθει ονειρικών ελπίδων και αποκαλυπτικού τρόμου. Είναι δηλαδή, ο καταλληλότερος ίσως καιρός για να ανθήσει η φιλοσοφία της ιστορίας.

"Αναζητώντας το κλειδί της Ιστορίας: Μελετήματα για την Φιλοσοφία και την Μεταφυσική της Ιστορίας", το νέο βιβλίο του Ιωάννη Σαρρή

 Τον Ιανουάριο του 2024 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ζήτρος το βιβλίο του Ιωάννη Σαρρή "Αναζητώντας το κλειδί της Ιστορίας: Μελετήματα για την Φιλοσοφία και την Μεταφυσική της Ιστορίας". 

Ο Hermann Hesse υποστήριζε ότι η μελέτη της Ιστορίας σημαίνει υποταγή στο χάος, με ταυτόχρονη διατήρηση της πίστεως στο νόημα και την τάξη. Πράγματι, η ιδεαλιστική παράδοση της γενέτειράς του, που θεμελίωσε γνωσιολογικά τον όρο “Φιλοσοφία της Ιστορίας”, κατέβαλλε κοπιώδεις προσπάθειες για να εντοπίσει -ή απλώς να προβάλει- λογικά σχήματα, αρχές και νόμους στην ατελεύτητη ροή των διηγημένων σε εμάς, “ιστορικών” γεγονότων. Στην πραγματικότητα, η θέαση της Ιστορίας ως προοδευτικής εκδιπλώσεως ενός καθορισμένου σχεδίου απετέλεσε σύλληψη του ευρύτερου Δυτικού Πολιτισμού και εξακολουθεί να απαντάται με ποικίλες μορφές στις διάφορες εκδηλώσεις του. Το ανά χείρας βιβλίο εξετάζει τις ρίζες, την ιστορική διαδρομή και εμμέσως τις προοπτικές αυτής της συλλήψεως. (Από την παρουσίαση του οπισθοφύλλου)