Πρόοδος στον νερόμυλο του θανάτου, του Οσίου Ιουστίνου Πόποβιτς

Μικρὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ ἄρθρο "Πρόοδος στὸν νερόμυλο τοῦ θανάτου" τοῦ Ὁσίου Ἰουστίνου Πόποβιτς, ποὺ ἔχει ἀναδημοσιευθεῖ στὸ τεῦχος Ζ τοῦ περιοδικοῦ "Ἔνζυμο" (2020).

*Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀνατροπή, ἡ πρώτη ριζοσπαστική ἐπανάσταση στὴν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας. Αὐτὴ ξεχώρισε τὴν ἱστορία σέ δύο μέρη· στὸ πρῶτο μέρος κυριαρχοῦσε τὸ σύνθημα: Ὁ θάνατος εἶναι ἀναγκαιότητα. Στὸ δεύτερο ἀρχίζει νὰ κυριαρχεῖ τὸ σύνθημα: Ἡ ἀνάσταση εἶναι ἀναγκαιότητα, ἡ ἀθανασία εἶναι ἀναγκαιότητα. Ἡ ἀνάσταση εἶναι ἡ νεροδεσιά τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας, μέχρις αὐτόν, ἡ ἀληθινή πρόοδος ἦταν ἀδύνατη, μετὰ ἀπὸ αὐτὸν γίνεται δυνατή.*

Τὸ δικό μας πλανήτη ὁλοένα ἐρημώνει ἡ γενικὴ χρονικὴ ἐπιδημία τοῦ θανάτου. Ἡ ἰατρικὴ ποὺ δύναται νὰ μᾶς σώσει ἀπὸ τὴν ἐπιδημία αὐτὴ δὲν ὑφίσταται. Δὲν ὑφίσταται ἡ καραντίνα, ὅπου οἱ ἄνθρωποι θὰ μποροῦσαν ἐντελῶς νὰ καθαριστοῦν ἀπὸ τὰ μικρόβια τοῦ θανάτου. Τί εἶναι ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ στὴ γῆ παρὰ ἡ διαρκὴς σπασμωδικὴ ἀντίσταση κατὰ τοῦ θανάτου, ὁ ἀγῶνας μὲ τὸν θάνατο καὶ ἐπιτέλους ἡ ἧττα ἀπὸ τὸν θάνατο;

[...] Ἄν ὑπάρχει τραγικότητα στὸν κόσμο, τότε το κέντρο της εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Εἶναι τραγικό τὸ νὰ εἶσαι ἄνθρωπος, ἀσυγκρίτως τραγικότερο ἀπὸ τὸ νὰ εἶσαι κουνούπι ἤ σαλιγκάρι, πουλὶ ἤ φίδι, ἀρνὶ ἤ τίγρης. [...] Ἄν ὁ ἄνθρωπος κοιτάξει δίχως προκαταλήψεις στὴν ἱστορία αὐτοῦ τοῦ περίεργου κόσμου, πρέπει νὰ παραδεχτεῖ πὼς ὁ κόσμος αὐτὸς εἶναι ὁ τεράστιος νερόμυλος τοῦ θανάτου ποὺ χωρὶς διακοπὴ ἀλέθει τὶς ἄβλητες σειρὲς τῶν ἀνθρώπων, ἀπὸ τὸν πρῶτο ἄνθρωπο ἕως τὸν τελευταῖο. Καὶ ἐμένα μὲ ἀλέθει, φίλε μου, καὶ σένα σὲ ἀλέθει καὶ ὅλους μᾶς ἀλέθει ὥσπου καὶ μία μέρα ἤ νύχτα θὰ μᾶς ἀλέσει ὁλοκληρωτικά. [...] Στέκομαι στὴν ἄκρη τοῦ τάφου καὶ μετρῶ τὴν κουλτούρα στὴ ζυγαριὰ τοῦ θανάτου. Καὶ ἰδού, εἶναι ἐλαφρύτερη καὶ ἀπὸ τὸ τίποτα. Ἐνώπιον τοῦ θανάτου αὐτὴ καταλήγει στὸ ἀπόλυτο μηδὲν. Ὅλα τὰ πλεονεκτήματά της ὁ θάνατος σιγὰ σιγὰ τὰ φθείρει καὶ τὰ ἀποσπᾶ, ὥσπου ὅλα νὰ τὰ πάρει καὶ κατολισθαίνοντας νὰ τὰ μεταφέρει στὴ σκοτεινή του ἄβυσσο.

[...] Τὴν ἀξία, τὴ γνήσια ἀξία κάθε ἐπιστήμης, κάθε φιλοσοφίας, κάθε θρησκείας, κάθε κουλτούρας θὰ τὴ βρεῖτε, ἄν τὶς μελετᾶτε σὲ σχέση μὲ τὸν θάνατο. Καὶ μέσω τῆς ἐπιστήμης καὶ μέσω τῆς φιλοσοφίας καὶ μέσω τῶν πολυάριθμων θρησκειῶν ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νὰ νικήσει τὸ θάνατο ἀλλὰ καθόλου δὲν τὸ πετυχαίνει, καθόλου δὲν μπορεῖ νὰ βρεῖ τὸ μοχλό μέ τὸν ὁποῖο θὰ ἀνυψώσει καὶ τὸ σῶμα του στὴν ἀθάνατη πραγματικότητα. [...] Ἄν κάτι ψελλίσει ἡ ἐπιστήμη, ἡ φιλοσοφία, ἡ κουλτούρα, ὅλα αὐτὰ εἶναι τὸ ναρκωτικό τὸ ὁποῖο δὲ δύναται διόλου νὰ ἀποκοιμίσει μὲ τὴ φρίκη τοῦ θανάτου τὴν ἐξεγερμένη ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου. Κοιτάξτε, ὁ ἄνθρωπος καὶ ἡ ἀνθρωπότητα δὲν μποροῦν νὰ ξεφύγουν πουθενὰ ἀπὸ τὸ καταραμένο νερόμυλο τοῦ θανάτου!

[...] Στὸ δυστυχισμένο καὶ ἀπατημένο ὄν ποὺ ὀνομάζεται ἄνθρωπος εἶναι ἀπίθανο νὰ νικήσει τὸ θάνατο, ἀπίθανο γιὰ πάντα. Ὅμως, ἐκεῖνο ποὺ εἶναι ἀπίθανο γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἀποδείχτηκε πὼς εἶναι δυνατὸ μόνο στὸ Θεάνθρωπο. Ναί, ὁ Θεάνθρωπος νίκησε τὸ θάνατο. Μέ τί; Μὲ τὴν ἀνάστασή Του, καὶ μὲ τὴ νίκη αὐτὴ ἐπέλυσε τὸ καταραμένο πρόβλημα τοῦ θανάτου· τὸ ἐπέλυσε ὄχι θεωρητικά, ὄχι ἀφηρημένα, ὄχι a priori (πρὶν ἀπὸ τὸ γεγονὸς της Ἀναστάσεως), ἀλλὰ μὲ τὸ γεγονὸς, μὲ τὸ δεδομένο, τὸ ἱστορικό δεδομένο τῆς ἀνάστασής Του ἐκ τῶν νεκρῶν. Ναί, μὲ ἕνα ἱστορικό δεδομένο, ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει γεγονὸς, ὄχι μόνο στὸ Εὐαγγέλιο ἀλλὰ καὶ στὴν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπινου γένους, τὸ ὁποῖο τόσο ξεκάθαρα, τόσο θελκτικά, τόσο ἀναμφίβολα εἶναι μαρτυρημένο ὅπως ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Δίχως ἀμφισβήτηση, ἡ χριστιανοσύνη εἶναι, στὴν ὁλόκληρή της ἱστορική πραγματικότητα, τῆς δύναμης καὶ τῆς παντοδυναμίας, ἑδραιωμένη στὸ δεδομένο τῆς ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦτο σημαίνει στὴν παντοτινὰ ζῶσα ὑπόσταση τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Ὅλη ἡ πολυαίωνη καὶ ἀδιάκοπα θαυματουργικὴ ἱστορία τοῦ χριστιανισμοῦ μαρτυρεῖ περὶ αὐτοῦ. 

Ἀπὸ το δεδομένο τῆς ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ γεννήθηκε ἡ φιλοσοφία τῆς ἀνάστασης ἡ ὁποία ἀναμφισβήτητα ἀποδεικνύει καὶ τεκμηριώνει ὅτι ἀναγκαιότητα εἶναι ὄχι ὁ θάνατος ἀλλὰ ἡ ἀθανασία, ὄχι ἡ νίκη τοῦ θανάτου ἀλλὰ ἡ νίκη πάνω στὸ θάνατο. Σ’ αὐτὸ, μόνο σ’ αὐτὸ τὸ δεδομένο καὶ στὴ ζωὴ τὴν οἰκοδομημένη σ’ αὐτὸ τὸ δεδομένο τῆς ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ, εἶναι πιθανὴ ἡ ἀληθινὴ πρόοδος. [...] Μὲ τὴν ἀνάστασή Του ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς διέσπασε τὸν ἁμαρτωλὸ κύκλο τοῦ θανάτου. Πραγματοποίησε τὴ μετάβαση ἀπὸ τὸ θάνατο στὴν ἀθανασία, ἀπὸ τὸ χρόνο στὴν αἰωνιότητα.

[...] Ἐρημωμένος εἶναι ὁ οὐμανιστικός ἄνθρωπος, τρομακτικά ἐρημωμένος, ἐπειδὴ ἀπ’ αὐτὸν εἶναι διωγμένη ἡ ἐπίγνωση καὶ ἡ αἴσθηση τῆς ὑποστατικῆς ἀθανασίας. Καὶ χωρὶς τὴν αἴσθηση τῆς ὑποστατικῆς ἀθανασίας, μήπως ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁλάκερος ἄνθρωπος; Ἡ καλύτερα, μήπως ὁ ἄνθρωπος εἶναι καθόλου ἄνθρωπος;… Ὦ, πόσο στενεμένος εἶναι ὁ εὐρωπαϊκὸς ἄνθρωπος, ἐκπληκτικὰ στενεμένος, νανώδης καὶ σακατεμένος, μειωμένος, ὑποβιβασμένος σὲ κλάσμα καὶ ἀπόσπασμα τοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ ἀπ’ αὐτὸν εἶναι διωγμένη κάθε αἴσθηση τῆς ἀπεραντοσύνης καὶ τοῦ ἀπείρου. Καὶ δίχως ἀπεραντοσύνη δύναται ὁ ἄνθρωπος νὰ ὑφίσταται; Καὶ ἄν μπορεῖ νὰ ὑπάρχει, ἔχει ἡ ὕπαρξή του ἔννοια; Μά, χωρὶς αὐτὴν τὴν αἴσθηση τῆς ἀπεραντοσύνης δὲν εἶναι αὐτὸς ἕνα νεκρὸ πράγμα μεταξύ νεκρῶν πραγμάτων καὶ ἕνα φευγαλέο ζῶο μεταξὺ τῶν ζώων;

Πηγή: Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ὁσίου Ἰουστίνου Πόποβιτς, Φιλοσοφικοί κρημνοί, μτφ. Ἀ. Στογιάννοβιτς-Ἀ. Γιέβτιτς, Ἔκδοση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χιλανδαρίου, Ἅγιον Ὄρος, 2012