Κωνσταντής Γεράκης: ο χαρισματικός Έλληνας που έγινε πρωθυπουργός του Σιάμ

  Ο Κωνσταντής ή Κωνσταντίνος Γεράκης γεννήθηκε από οικογένεια ελληνορθοδόξων ευγενών το 1647 στην Κεφαλληνία. Σε ηλικία 13 ετών, εγκατέλειψε το νησί για να αναζητήσει την τύχη του ως μούτσος σε πλήρωμα αγγλικού πλοίου. Η Οδύσσειά του είχε μόλις ξεκινήσει. Στα κατοπινά χρόνια, έγινε επιδέξιος στην ναυτική τέχνη, μετονομάσθηκε σε Constance Phaulkon και απέκτησε γνώσεις, γλωσσομάθεια και χρήσιμες γνωριμίες. Η φαντασία του νεαρού αναπαυόταν με τις διάφορες παραστάσεις που προσελάμβανε απ' όλον τον κόσμο, ενώ η δόξα, το χρήμα και οι εφήμερες ηδονές του τυχοδιωκτικού βίου τον μεθούσαν και φούντωναν την φιλοδοξία του για περαιτέρω ανέλιξη και περιπέτεια.  

  Αφότου βίωσε και μάλλον συμμετείχε στον δεύτερο Αγγλο-ολλανδικό πόλεμο, τo 1669 προσελήφθη ως υπάλληλος από την αγγλική Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών και εγκατεστάθη στο Μπάνταμ της Ινδονησίας. Εκείνην την περίοδο που ακολούθησε την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων, η Ινδοκίνα, η Ινδονησία και γενικότερα ο ινδικός ωκεανός, προσέφεραν απεριόριστες εμπορικές ευκαιρίες στις αναδυόμενες ναυτικές δυνάμεις της Ευρώπης και, συνεπώς, αποτελούσαν πόλο έλξεως και μήλον της έριδος για πολλές εξ αυτών. Ο Γεράκης διεύρυνε τον κύκλο των σημαντικών γνωριμιών του και μαθήτευσε κοντά σε σπουδαίους θαλασσοπόρους και εμπόρους, όπως ο George White και ο Richard Burnaby. Το 1675 μετακινήθηκε στο βασίλειο της Αγιουτάγια στο Σιάμ, δηλαδή στην σημερινή Ταϊλάνδη, για λογαριασμό της αγγλικής Εταιρείας. Το 1681 παρουσιάσθηκε στον βασιλιά του Σιάμ Ναράϊ τον Μέγα, ως διερμηνέας του τοπικού άρχοντα και υπουργού Κόσα Λεκ. Σύμφωνα με μία θεωρία, κέρδισε την εύνοια του Ναράϊ όταν κατέρριψε τον ισχυρισμό κάποιων Περσών εμπόρων ότι δήθεν το Σιάμ τους χρωστούσε χρήματα, αποδεικνύοντας ότι εκείνοι χρωστούσαν. Όντας έμπιστος του Ναράϊ, άρχισε να δραστηριοποιείται στην αυλή του σε θέματα εμπορίου, θησαυροφυλακίου και εξωτερικής πολιτικής. Το 1682 εγκατέλειψε το δόγμα του Αγγλικανισμού, που είχε προηγουμένως ασπαστεί καιροσκοπικά, για να ασπαστεί εξίσου καιροσκοπικά τον ρωμαιοκαθολικισμό και, ακολούθως, νυμφεύθηκε μία ιαπωνο-πορτογαλίδα αριστοκράτισσα, με την οποίαν απέκτησε δύο γιους.  

  Ο Γεράκης πολύ σύντομα απέκτησε φήμη και μεγάλη περιουσία. Το 1684 έλαβε την πρωτοβουλία να μεσολαβήσει μεταξύ του Ναράϊ και της γαλλικής Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών, προκειμένου να δράσουν από κοινού για την υπονόμευση της ολλανδικής και της αγγλικής παρουσίας στην Ινδοκίνα. Η συμμαχία οριστικοποιήθηκε και ο Λουδοβίκος XIV ο Μέγας, γνωστός και ως "βασιλιάς ήλιος", του απένειμε προσωπικά το μετάλλιο του Τάγματος του Αγίου Μιχαήλ. Το 1685 ο Ναράϊ έχρισε τον Γεράκη πρωθυπουργό της Αγιουτάγια. Ο Γεράκης έδειξε ευθύς εξαρχής την πρόθεσή του να "εξευρωπαΐσει" το Σιάμ, εισάγοντας ακόμη και την ρωμαιοκαθολική πίστη. Επί τούτου, προώθησε ως πιθανό διάδοχο του θρόνου τον προσηλυτισάμενο στον ρωμαιοκαθολικισμό, υιοθετημένο γιο του Ναράϊ, Φρα Πι. Αρκετοί παλαιοί φίλοι του Γεράκη από την αγγλική Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών ανήλθαν σε θέσεις κλειδιά του ταϊλανδικού κράτους. Ωστόσο, ο εμπορικός ανταγωνισμός και ορισμένες αψιμαχίες οδήγησαν τους Άγγλους στην κήρυξη πολέμου εναντίον του Σιάμ, από τον οποίον το Σιάμ εξήλθε σχεδόν αλώβητο χάριν της γαλλικής παρεμβάσεως.

  Η θεαματική άνοδος του Γεράκη κέντριζε τον φθόνο αρκετών Ταϊλανδών ευγενών, ενόσω η αυξανόμενη παρουσία των Ευρωπαίων και η προοπτική αποικιοποίησης του Σιάμ προκαλούσαν ευρύτερη ανησυχία στον λαό. Το 1688, ο ηγέτης της ξενοφοβικής παράταξης Πρα Πετράτσα εκμεταλλεύθηκε την ασθενή υγεία του Ναράϊ, θέτοντας τον ίδιο σε κατ' οίκον περιορισμό και διενήργησε πραξικόπημα. Οι Γάλλοι επιτετραμμένοι δεν μπόρεσαν ή δεν επιδίωξαν να σώσουν τον Γεράκη. Οι επαναστάτες του απέδωσαν την κατηγορία ότι σχεδίαζε να γίνει βασιλιάς του Σιάμ μετά τον θάνατο του Ναράϊ, χρησιμοποιώντας τον Φρα Πι σαν μαριονέτα και να επιβάλει τον χριστιανισμό. Ο Γεράκης συνελήφθη και ύστερα από βασανιστήρια αποκεφαλίστηκε, σε ηλικία μόλις 41 ετών. Στην συνέχεια, ο Πετράτσα ανεκηρύχθη βισιλιάς και έδιωξε βιαίως από την χώρα του όλους τους ξένους. 

  Οι ιστορικές αξιολογήσεις του αμφιλεγόμενου χαρακτήρα του Κωνσταντή Γεράκη ποικίλλουν. Κάποιοι εξαίρουν την χαρισματικότητα και το ελεύθερο πνεύμα του, ενώ άλλοι εξακολουθούν να τον θεωρούν καιροσκόπο αριβίστα. Ο αββάς François Timoléon έχει γράψει για αυτόν στο Mémoires pour servir à l'histoire de Louis XIV: "Ήταν ένας από τους ανθρώπους με την μεγαλύτερη ευφυΐα, ελευθεριακότητα, μεγαλοπρέπεια και τόλμη και ήταν γεμάτος λαμπρές ιδέες, αλλά ίσως το μόνο που ήθελε ήταν να έχει υπό τις διαταγές του γαλλικά στρατεύματα, ώστε να προσπαθήσει να γίνει βασιλιάς μετά τον θάνατο του κυρίου του, τον οποίον και ανέμενε. Ήταν υπερήφανος, σκληρός, ανελέητος και με υπέρμετρη φιλοδοξία. Υποστήριξε την χριστιανική θρησκεία επειδή μπορούσε να τον υποστηρίξει. Ωστόσο, δεν θα τον εμπιστευόμουν ποτέ σε πράγματα που δεν εξασφάλιζαν και το δικό του συμφέρον". Σε κάθε περίπτωση, ο Γεράκης αποτέλεσε μία πολύ ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία, σχεδόν άγνωστη στην γενέτειρά του Ελλάδα, που με τον βίο του φωταγωγεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες περιόδους της ιστορίας. 

Η ερειπωμένη έπαυλη του Κωνσταντή Γεράκη στο Λοπμπούρι της Ταϊλάνδης, η οποία σήμερα αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο. 

Γ.Σ.

Πηγές

• Γεώργιος Σιώρης, Κωνσταντίνος Γεράκης: Ο Έλληνας Πρωτοσύμβουλος στην Αυλή του Σιάμ, Εστία 1993. 
• Michael Smithies, Itineria Asiatica: Three military accounts of the 1688 "Revolution" in Siam, Orchid Press 2002.