Οι καινοτομίες και τα επιτεύγματα του μακεδονικού στρατού

 

   Ο μακεδονικός στρατός ξεκίνησε να αποκτά την ιδιοπροσωπία του επί Φιλίππου Β΄, ο οποίος είχε μυηθεί στην στρατηγική σκέψη του Θηβαίου Επαμεινώνδα. Η λειτουργία του κινούμενου φρουρίου που διεκπεραίωνε η αδιάρρηκτη φάλαγξ της πρώιμης κλασικής αρχαιότητας πλέον δεν αρκούσε από μόνη της για την αναχαίτιση ευέλικτων μονάδων τοξοτών και ιππέων. Μέχρι το σημείο αυτό, οι Έλληνες θεωρούσαν ακόμη και την έννοια του στρατηγήματος ατιμία, ικανή να στερήσει την δόξα από τον περισσότερο αξιόμαχο. Ωστόσο, μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ανέτειλε μία νέα εποχή στρατιωτικών επιχειρήσεων, που κορυφώθηκε με τις εμπνευσμένες τακτικές του αρειμανίου Αλεξάνδρου.

Από το ερέθισμα στην απομνημόνευση: πώς «δημιουργείται» η ανθρώπινη μνήμη;

Η μνήμη, ως έννοια συνδεδεμένη με την μάθηση και το παρελθόν, έχει απασχολήσει τον άνθρωπο από τα πρώτα βήματα της διανοητικής ανέλιξής του. Από αρχαιοτάτων χρόνων, έχει μονοπωλήσει την σκέψη στοχαστών, καλλιτεχνών και επιστημόνων. Βέβαια, τα θεαματικά άλματα που σημείωσαν οι νευροεπιστήμες κατά τον τελευταίο αιώνα έχουν προσγειώσει την μνήμη, όπως και άλλες πτυχές της συνειδητότητας, από την σφαίρα του μύθου και της αφηρημένης γνωσιολογίας στην επιστημονική πραγματικότητα των πειραματικών ερευνών. Σήμερα, ως μνήμη δύναται να ορισθεί η ικανότητα του εγκεφάλου να κωδικοποιεί, να αποθηκεύει και να ανακαλεί όποτε χρειάζεται τις προσλαμβανόμενες από το περιβάλλον πληροφορίες, με σκοπό την συμβολή τους στον προγραμματισμό μελλοντικών δράσεων [1].

Η πληροφορία ως ηλεκτρικό σήμα

   Τα αισθητήρια όργανα του ανθρώπου παρουσιάζουν αξιοθαύμαστους μηχανισμούς μετατροπής των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων σε ενδοκυτταρικές μεταβολές ηλεκτρικού δυναμικού. Οι μεμβράνες που περιβάλλουν τα κύτταρα (π.χ. τα νευρικά κύτταρα ή αλλιώς νευρώνες) εξασφαλίζουν την επικοινωνία του εσωτερικού του κυττάρου με το εξωκυττάριο υγρό διαμέσου ρυθμιζόμενων διαύλων/μεταφορέων σε σημεία της επιφάνειάς τους, που όταν ενεργοποιούνται επιτρέπουν εκλεκτικά την μονόδρομη ή και αμφίδρομη μετακίνηση συγκεκριμένων ιόντων, όπως Na⁺, Cl^-, K⁺, Ca⁺². Το ρεύμα που δημιουργείται από την μαζική είσοδο θετικά φορτισμένων ιόντων (π.χ. Na⁺) μεταβάλει το δυναμικό ηρεμίας της ενδοκυττάριας επιφάνειας της μεμβράνης (που φυσιολογικά είναι αρνητικότερο της εξωκυττάριας), γεγονός το οποίο ενεργοποιεί τους παρακείμενους (τασεοεξαρτώμενους) διαύλους εισροής κατιόντων [2]. Μέσα από αυτόν τον κύκλο θετικής ανατροφοδότησης, το «σήμα» μεταδίδεται κατά μήκος του κυττάρου. Αντίστροφα, έξοδος από το κύτταρο Κ⁺ ή είσοδος Cl^- «υπερπολώνουν» την εσωτερική επιφάνεια της μεμβράνης, καθιστώντας την αρνητικότερη και έτσι καταστέλλεται η μετάδοση του (θετικού) σήματος. Στην περίπτωση των χημικών συνάψεων, όταν το σήμα φθάσει στο άκρο του κυττάρου, εν προκειμένω στο πέρας της απόληξης ενός νευρώνα, επάγει την είσοδο Ca⁺² που πυροδοτεί την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών στον εξωκυττάριο χώρο της συναπτικής σχισμής (η οποία αποτελεί τον χώρο μεταξύ της απόληξης ενός νευρώνα και των δενδριτών του κυτταρικού σώματος του επόμενου). Στην συνέχεια, τα μόρια των νευροδιαβιβαστών δεσμεύονται σε ειδικούς υποδοχείς της μεμβράνης του επόμενου νευρώνα, ενεργοποιώντας τους δικούς του διαύλους εισροής Na⁺. Στην περίπτωση των ηλεκτρικών συνάψεων, οι μεμβράνες δύο διαδοχικών νευρώνων σχεδόν εφάπτονται και οι εσωτερικοί τους χώροι συνδέονται μέσω χασματικών σωλήνων, έτσι ώστε το ρεύμα Na⁺ να φέρεται τάχιστα από τον έναν στον επόμενο [3].  Αυτές είναι κατά μία απλουστευμένη εκδοχή οι βασικές αρχές της νευροφυσιολογίας.